دهکده چوبین نیشابور و مسجد چوبی

بنام خدا

ایران، مهد تمدن و فرهنگ، سرزمینی که جایجای آن مملو آثار و نقاط دیدنی است. رِئِوِنت (به زبان اوستایی :یعنی شکوه و جلال) نامی است که در کتاب اوستا به منطقه نیشابور اطلاق می‌شده‌است. فریدون جنیدی، معتقد است نام باستانی این شهر، پیش از نیوشاپور، «ریوند» به معنای شهری دارای جلال و شکوه بوده‌ است.
نیشابور، این نام یادآور بنیان‌گذار شهر نیشابور، شاهپور یکم ساسانی است. نیو شَهپُهْر (به زبان پهلوی:یعنی ساختهٔ نیک شاهپور) نامی است که بی شک واژهٔ نیشابور منحرف شدهٔ آن است، که تا دوره‌های بعدی و تا کنون نیز کاربرد دارد. همچنین در این دوره، به مجموعه شهر نیشابور و شهرک‌ها و شهرهای اطراف آن، ابرشهر می‌گفتند. کهن شاهپور اول زاده ی اردشیر درخراسان پادشاهی تورانی بنام (پهلیزک، پالزهاک، پالچیهاک) را شکست داد و کشت و در همان آوردگاه نیوه شاهپور (کار نیک ِ شاهپور) را بنیان نهاد که قله ی فرمانروایی ولایت ابرشهر یا سرزمین اپرنها که طایفه ای کوه نشین و چادرزی از سلاله داهه بودند، گردید.

 سکه‌هایی که از روزگار ساسانیان در کاوش‌ها و پژوهش‌های علمی در خاک نیشابور بدست آمده نمایانگر آنست که این شهر در آن دوران ارج و اعتبار ویژه‌ای داشته است. گفته‌اند شکل دیرین واژه‌ی نیشابور (نیو شاه پوهر) به مفهوم کار نیک یا جای نیک شاهپور بوده است به پاسِ بستگی به شاهپور دوم ساسانی که آن را در قرن چهارم میلادی دوباره بنا کرد از آن پس، به نام او خوانده شد. گر چه بنای اصلی آن را به شاهپور اول پسر اردشیر بابکان نسبت داده اند و نیشابور را شاهپور بنا کرد و در آغاز «بنا شاهپور» بود پس «با» و «الف» بیفکندند و الف به «یا» بدل کردند و نیشابور شد.

نیشابور را می‌توان "مینی پایتخت فرهنگی"، ایران لقب داد. شهری که غالبا آن را با عطار، خیام، کمال الملک و فضل بن شاذان و البته «قدمگاه» می شناسیم. اما جالب است بدانیم در کنار مفاخر و آثار باستانی متعدد این مرکز فرهنگی شرق ایران، جاذبه توریستی منحصر به فردی قرار دارد که از قضا ریشه در تاریخ معاصر این منطقه دارد و علیرغم جذابیت منحصر به فرد و بی نظیرش متاسفانه تا حد زیادی ناشناخته مانده و حتی بسیاری از شهروندان نیشابوری نیز خود علیرغم کوتاهی مسیر تاکنون این اثر را مشاهده نکرده‌اند!

ایران در طول تاریخ و قبل از آن، مهد تمدن و فرهنگ بوده و با همین پشتوانه ایرانیان آن را به سراسر دنیا گسترانیده اند. آثار برجای مانده از پیشینیان خود، گواه این ادعاست. چنان‌چه در میان این آثار، نمونه‌های زیبایی از بناهای سنتی - اسلامی با پشتوانه‌ی فرهنگ چند‌هزارساله‌ی این مرز و بوم و بهره‌گیری از آموزه‌ها و اعتقادات مذهبی به چشم می‌خورد که قلب هر بیننده را مملو از عشق به وصال یار حقیقی و ذهنش را نزدیک‌تر به عالم معنا می‌نماید. مساجدی که در این قیاس می‌گنجد و در اوج هنر واقعی قرار دارند، کم نیستند، ولی برخی از آن‌ها به گونه‌ای منحصر به فرد، جلب توجه و نظر می‌کنند. یکی از این آثار دهکده چوبین نیشابور و مسجد چوبی آن است.

دهکده چوبین نام محلی  که در یکی از روستاهای نیشابور به نام محمدآباد آقازاده در استان خراسان رضوی واقع در شمال شرقی ایران ساخته شده است. این دهکدهٔ چوبی کم نمونه و بی همتا در ایران به وسیله مهندس حمید مجتهدی ساخته شده و یکی از دیدنی‌ها و تفرجگاه‌های نیشابور می‌باشد. 

نام «دهکده چوبین» برخاسته از ویژگی منحصربه‌فرد سازه‌های آن در استفاده کامل از چوب و بکارگیری روشی نوین در ساخت بناهای آن که برخاسته از پیشینه تاریخی – فرهنگی و متناسب با امکانات و قابلیت‌های اقلیمی و جغرافیایی منطقه است، می‌باشد. این مجموعه، با وسعت حدود 10 هکتار شامل بخش‌های مختلفی از جمله موزه و کتابخانه، رستوران، فروشگاه ، نانوایی، آلاچیق، سوئیتها، فضای سبز و اکوسیستم زیبای آن به همراه کشاورزی و دامپروری و از همه مهمتر مسجدی چوبی است که هر صاحب سلیقه‌ای را مجذوب خود می‌نماید.

 

مهندس حمید مجتهدی نواده حاج ملا محمد کاظم خراسانی، ملقب به آخوند خراسانی(صاحب کفایه)، در 12 آذرماه 1319 متولد شد.او پس ازبه پایان رساندن دوره دبیرستان، برای ادامه تحصیل به آمریکا رهسپار شد و تحصیلات خود رشته مهندسی عمران (سازه های مقاوم در برابر زلزله- سازه های سبک ) و خاک شناسی از دانشگاه برکلی کالیفرنیا به پایان رساند. پس ازکسب تجربه های گوناگون درکشورهای مختلف دنیا از جمله آمریکا، ژاپن،عربستان و قطب شمال، در سال 1360 به ایران بازگشت و تصمیم به احیای مجدد املاک و اراضی جد خود، محمد آباد آقازاده گرفت، از جمله اقدامات وی پایه گذاری دهکده چوبین نیشابور به مبنای گرایش تخصصی وی برای معرفی هر چه بیشتر اینگونه سازه ها به جامعه ی مهندسی ایران اسلامی به عنوان مسکنی ایمن، منطبق با استاندارد های محیطی و انرژی، اقتصادی، بادوام، قابل حمل و قابل احداث در شرایط متنوع جغرافیایی بود که با این کار تمام مردم نیشابور از او به نیکی یاد می‌کنند. هدف مهندس مجتهدی از ساخت این مجموعه، خدمت و رونق بخشیدن به صنعت گردشگری و نیز احیای نام و یاد بزرگ مردی که روزگاری در این مکان می‌زیسته، بود.

قابل به ذکر است که دهکده ی چوبین نیشابور اولین دهکده اکولوژیکی ایران محسوب می شود و هم اکنون نیز به یکی از قطب های فرهنگی ـ گردشگری نیشابور بدل گشته و موجب رونق بیش از پیش صنعت گردشگری در شهرستان گردیده است، ضمن اینکه تاثیرپذیری عمیق دهکده از ارزش های والای فرهنگی ـ اسلامی مان خصوصیتی است که بیش از همه نمود دارد .

مهندس مجتهدی در سال 1392 هجری شمسی به رحمت خدا رفتند و بعد از فوت ایشان، همسر وی مدیریت این دهکده را برعهده گرفته اند. خانم حشمت ، فارغ التحصیل رشته هنر(نقاشی) از دانشگاه آمریکا، می‌گویند: همسرم از ابتدا دغدغه و قریحه این کار را داشت، او متخصص سازه‌های ضد زلزله بود، ما ابتدای انقلاب ازدواج کردیم و اینجا امکانات بسیار کمی بود؛ بخوبی به یاد دارم که تنها دو اتاق داشت، آن زمان تازه به ایران آمده بودم و شرایط اینجا و امکانات کم بسیار برایم طاقت فرسا بود.

به گفته همسرمرحوم مهندس حمید مجتهدی: اولین چیزی که مهندس ساخت یک آلاچیق برای بازی پسرمان بود یادم می‌آید که یک روز پدرم در منزل ما بود و همانجا باد آمد و آلاچیق را تکان داد، پدر من خندید و گفت این آلاچیق می‌افتد و همسرم در جواب گفت من این را تبدیل به خانه می‌کنم و چیزی نگذشت که با امکانات بسیار کم آن آلاچیق کوچک تبدیل به خانه شد، این منطقه در واقع زمین کشاورزی بود که البته هنوز هم کشاورزی در این زمین انجام می‌شود اما در آن سال‌های اول که به ایران آمده بودم اینجا بیابانی با باد و خاک بود و هرچه از سختی زندگی در آن دوران بگویم کم گفته‌ام گاهی اوقات همسرم به من می‌گفت اینجا یک مسجد می‌سازم تا در آن نماز بخوانیم.

 

خانه مهندس مجتهدی که در همان دهکده با چوب ساخته شده، داخل خانه فضای رویایی دارد، عطر چوب، هوای مطبوع و چراغ های روشن گلدسته‌های مسجد که از پنجره خانه چوبین خودنمایی می‌کند، اکثر وسایل خانه چوبی است و تزئینات ایرانی خانه از جمله گلیم‌ها و ... زیبایی خانه را دوچندان کرده است.

 

ساخت یک بنای چوبی که در مقابل زلزله هشت ریشتری مقاوم باشد، تمام مسائل زیبایی شناسی و معماری بی‌نظیر را در خود جای دهد، کار آسانی نیست؛ بنایی که بازدید کنندگان خارجی و داخلی با آن ارتباط معنوی برقرار کرده و یک خاطره خوش را با خود به شهرشان می‌برند.

مسجد چوبی:

 همسر مهندس مجتهدی درباره چگونگی ساخته شدن مسجد بیان می‌کنند: امکانات این فضا بسیار اندک بود همسرم در آن زمان تازه از آمریکا آمده بود و سرمایه‌ای برای انجام این کار نداشت اما چیزی که بود، کارگران زیادی برای ساخت این بنا داشتیم. قبل از اینکه مسجد چوبی بنا شود، مسجدی در این محل وجود داشت که تخریب شده است و کاملا فروریخته بود، او ابتدا همه کارگران و کارگزاران دهکده را مامور می‌کند که خاکی تهیه کند که تا مصالح به کار رفته در بنا کاملا پاک و حلال باشد بعد مزاری برای خود تهیه کرده و پس از آن مسجد را در همان جا بنا می‌کند، کم کم رستوران و چند مغازه در آنجا درست کرد و البته هنوز کاربری کشاورزی خود را از دست نداده و همچنان کشت و کار می‌شود.

  چندین و چند سال است که بنا صدمه‌ای ندیده، قبلا بسیار موریانه از خانه‌های گلی که قبلا در آن سکونت داشتیم جمع می‌کردیم ولی همسرم با استفاده از دانش خود عایقی ساخت که دیگر خانه‌ها از موریانه در امان ماند. این بنا یک بنای عادی نیست، مهندس از سازه‌های سنگین در این بنا استفاده نکرد و با چوب آن را بنا کرد، او به واقع یک کار علمی انجام داد تا دانشجویان با کارها و ایده‌های نو آشنا شوند و مردم از دیدن این فضا احساس خوبی داشته باشند.

مسجد چوبی که نخستین و تنها مسجد چوبی در این مقیاس در دنیاست، از همین دیدگاه به عنوان محور و مرکز فعالیت‌های مجتمع فرهنگی، سیاحتی، اقامتی دهکده چوبی نیشابور واقع شده است. مسجد چوبی این دهکده مسجدی نمادین است و در نوع خود در ایران و جهان بی‌نظیر است و برپایه یک کار علمی بنا شده و معماری و زیبایی شناسی این بنا مناره‌های متصل به سقف که هیچ ستونی در داخل مسجد ندارد و بسیاری از موارد دیگر چشم هر بیننده‌ای را برای دیگر بار دیدن آن حریص می‌کند، دهکده چوبی دارای درختان زیادی است که فضای بیرونی مسجد و محوطه را تبدیل به باغی از درختان کرده است.

مسجد چوبی، برای اولین بار در سال 1325 با دیوارهای کاه‌گلی و سقف چوبی، با وسعت فعلی و در همین مکان بنا شد و در سال 1378 پس از مخروبه شدن مسجد اولیه، مسجد فعلی، با شکل و شمایل جدید و با شیوه‌ای نوین در همان مکان احداث گشت. این مسجد، اولین مسجد چوبی مقاوم در برابر زلزله در جهان و به وسعت دویست متر مربع و سقف آن به صورت شیروانی می‌باشد و دارای دو مناره هر کدام به ارتفاع 13متر از سطح زمین و وزن تقریبی 4 تن می‌باشد و شکل ظاهری آن به صورت کشتی‌ای است که گویی به طور وارونه، روی زمین قرار گرفته است.

در مجموع 40 تن چوب، در بنای آن، به کار برده شده و ساخت آن حدود دو سال به طول انجامیده است. 3 درب ورود و خروج، و 5 پنجره در ساختمان بنا وجود دارد. اسکلت آن از نوع سازه‌های مقاوم در برابر زلزله و با ماندگاری طولانی و به شیوه Twobyfour یا Double ساخته شده است و آبدارخانه‌ی این مسجد، دارای کابینت‌ها، دیوارها و حتی سینی‌های چوبی است، کف و بخشی از دیوار آن به دلیل رعایت مسائل بهداشتی با کاشی و سرامیک پوشیده شده است.

دیواره‌های آن دوجداره بوده که بین این دو لایه، اسکلت بنا وجود دارد. اسکلت مناره‌ها و سقف و همچنین دیواره‌ها به روش عنکبوتیی اتصال دارند. این نام به دلیل شیوه ساخت آن که مانند تنیدن تار عنکبوت است می‌باشد بطوریکه اتصال مناره‌ها طوری است که وزن آن‌ها به صورت مساوی، ابتدا روی سقف و سپس به دیواره‌ها و از آنجا به زمین منتقل می‌شود.

قابل توجه است که از طریق نردبان داخل مناره‌ها می‌توان به بالای مناره دسترسی پیدا کرد. جالبترآنکه در محل اتصال مناره به سقف، دریچه‌ای تعبیه شده که مانند یک کانال تهویه عمل می‌کند بطوریکه در تابستان هوای گرم و آلوده را از فضای مسجد خارج می‌کند و هوای پاکیزه از طریق بادگیر مخصوصی که در سقف بنا شده، داخل مسجد می‌گردد؛ و به این ترتیب یک تهویه طبیعی انجام می‌پذیرد. دیواره‌ها کمی حالت زاویه‌دار دارند که انتقال وزن را از مناره به زمین ساده‌تر می‌سازد.

قابل ذکر است که محلی که در آن مسجد ساخته شده، بسیار موریانه خیز است، لذا راهکارهای ویژه‌ای در ساخت این مسجد و دیگر بناهای این مجموعه برای جلوگیری از اثرات مخرب چوب خواران به کار گرفته شده است. بطوریکه به عنوان نمونه، خانه سازنده مجموعه با عمر بیش از20 سال، از آسیب چوب خواران به دور مانده است. برای ماندگاری دراز مدت دیواره‌های خارجی در برابر نزولات آسمانی، چوبهای ویژه با فرآوری خاص استفاده شده است.

کابینت ها، دیواره‌ها و حتی سینی‌های آبدارخانه این مسجد، چوبی است. مسجد دارای یک ایوان بیرونی که کف آن از خشت است می‌باشد. برروی دیواره‌های داخلی و بیرونی مسجد به ترتیب تعداد 7 و 6 کتیبه زیبا از آیات قرانی به همراه قابهایش از چوب درختان گردو و توت نصب است.

 

چوب‌های مختلفی از درختان مثمر و غیرمثمر هم در ساختمان و هم در تزئینات داخلی از قبیل کتیبه‌ها، محراب و ... به کار رفته است نظیر انواع کاج‌ها، اشن، سپیدار، گیلاس، گلابی، زبان گنجشک، گردو و توت. نورپردازی آن هارمونی ویژه‌ای از رنگ‌های شاد است که به شب‌های آن محوطه، جلوه خاصی بخشیده است.

موزه و کتابخانه:

ساختمانی دو طبقه در محوطه‌ی جنب مسجد، به موزه و کتابخانه‌ی مجتمع اختصاص یافته است. این ساختمان نیز از چوب احداث شده و دارای دیواره‌های دو جداره است. زیربنای کل دوطبقه آن 120 متر مربع می‌باشد که کاربری در نظر گرفته شده برای طبقه‌ی اول، موزه و برای طبقه‌ی دوم، کتابخانه می‌باشد.‌

کتابخانه:

 

 

 

 رستوران:

اسکلت به کار رفته تماماً از جنس چوب و شکل کلی آن به صورت هشت ضلعی و با دیواره‌های مشبک ساخته شده است زیربنای کلی رستوران بالغ بر 200 متر مربع می‌باشد و به راحتی می‌تواند از 130 تا 140 نفر را در شرایط عادی درون خود جای دهد.

 فروشگاه‌ها:

درون محوطه‌ی دهکده چوبی، تعداد پنج باب فروشگاه به صورت شش ضلعی و با استفاده از اسکلتی چوبی همسان با سایر بناهای مجموعه، برخوردار است و تنها از طریق پوشش خارجی – که با دو خاک مختلف (سقف با خاک رس و دیواره‌ها با خاک معمولی) به صورت کاهگل نماکاری شده و ترکیب رنگی زیبایی به وجود آورده است متمایز گردیده‌اند.

آلاچیق‌ها:

درون باغ میوه‌ حصاری جهت رفاه حال بازدید کنندگان، تماماً از چوب و به صورت مشبک با سقفی شیبدار، طراحی شده است.

نانوایی:

دارای دو عدد تنور چوب‌سوز و به طریق سنتی به تهیه نان اقدام می‌نماید و وجه تمایز آن با سایر فروشگاه‌ها وجود دودکشی است که با پوشش کاه‌گلی و به شکل بانویی روستایی که طبقی نان بر سردارد به چشم می‌خورد.

سوئیت‌ها:

مانند سایر اماکن مجتمع، از اسکلتی چوبین و جهت تأمین امکانات رفاهی بازدیدکنندگان بنا گردیده است.

سایر بخشهای دهکده

در این دهکده به جای چمن در فضاهای خالی یونجه کاشته اند که علاوه بر تامین سبزینگی، آبیاری و مراقبت کمتری نیاز دارد و پس ازبرداشت به عنوان خوراک دامی نیز استفاده می شود. دو برکه و استخرنیز در این دهکده ساخته شده که از طریق دو چاه عمیق پر آب می شود و در آن ماهی کپور پرورش داده می شود و اطراف آن درختان بید کاشته شده و نیزاری کوچک در گوشه ای از آن خودنمایی می کند.

برج آجری برای نگهداری منبع آب و تامین فضای سردخانه درون مجتمع ساخته شده است که از آن به عنوان کبوتر خانه نیز استفاده می شود.

در این دهکده  اسب نیز پرورش داده می شود و در مواقع گرم سال و ازدیاد گردشگران از اسب ها برای کشیدن کالسکه استفاده می شوند.

آدرس مجتمع فرهنگی، سیاحتی و اقامتی دهکده چوبی نیشابور: میدان فضل ( نزدیک آرامگاه حکیم عمر خیام )

جاده اسحاق‌آباد، 7 کیلومتر بعد از زیارتگاه و بهشت فضل‌ابن شاذان، روستای محمدآباد آقازاده

ایرانگردی در طول یک ساعت در باغ موزه مینیاتور تهران

بنام خدا

تهرانی هایی که وقت و یا شرایط سفر به گوشه کنار ایران را ندارند اکنون می توانند با گذاشتن یک یا دو ساعت وقت، چهار گوشه ایران را در باغ مینیاتوری ببینند. برای این کار شما باید به شرق تهران و باغ مینیاتوری واقع در خیابان جانبازان غربی- شرق خیابان کرمان - نبش بزرگراه امام علی (ع) که ورودی برای گردشگران آن جنب بوستان تمدن(گلبرگ) قرار دارد، سفر کنید.

کشور ما کشوری باستانی با قدمتی بیش از 2500 سال است و به همین مناسبت، آثار میراثی زیادی دارد که آشنایی مردم و به ویژه کودکان و نوجوانان با آنها بسیار مهم است. متاسفانه در گذشته ای نه چندان دور این خلا وجود داشت که هیچ مکانی برای معرفی آثار باستانی مان در هیچ نقطه ای از کشور نبود و برای آشنایی و دیدن هر یک از آنها باید مستقیما به بازدید آنها می رفتیم. از اینرو خدمتگزاران مردم در محیط شهری به دنبال رفع این نقیصه برآمدند و خوشبختانه این خلاء با افتتاح باغ موزه مینیاتور برطرف شد. 

ملت ایران، میراث دار فرهنگی چند هزار ساله هستند و این باور مهم ، شهرداری تهران را بر آن داشت تا در راستای حفظ و اشاعه فرهنگ کهن این مرز و بوم ، ساخت بزرگترین و کاملترین ماکت پارک ایران را در برنامه خود قرار دهد. حفظ و شناساندن میراث گذشتگان به نسل امروز و فردا یکی از مهمترین اهدافی است که در همه دنیا به آن توجه ویژه ای می شود، به طوری که در این مسیر از روش های جذاب بهره می برند. یکی از این روش ها که همه افراد جامعه با هر سن و سالی را به تماشای میراث معماری جلب می کند، ماکت پارک هاست.

 

باغ موزه مینیاتور یا بوستان مینیاتوری یکی از بوستان‌های منحصر به فرد استان تهران است. فضای این باغ‌موزه تلفیقی از معماری مدرن و باغ‌سازی سنتی پارسی است. در ساختن این باغ عناصر اصیل معماری ایرانی مانند کاشی‌کاری، حوض و آبراه‌های باغ در نظر گرفته شده است. باغ موزه مینیاتور تهران اولین موزه مینیاتوری کشور است و به همین علت این موزه مینیاتور، فرصتی مناسب برای آشنایی پژوهشگران، شهروندان و جهانگردان با میراث فرهنگی و تاریخی کشورمان است.

در سال 1391 خورشیدی شهرداری تهران با همت سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهر تهران با چاپ فراخوان، اقدام به شناسایی تعیین صلاحیت سازندگان ایرانی برای باغ مینیاتوری کرد و سپس کار ساخت ماکت‌های باغ موزه مینیاتور به هنرمندان ایرانی واگذار شد.

ساخت ماکت‌های مینیاتوری فضای باز برای اولین بار در کشور به انجام رسیده و در ساخت این ماکت ها از آخرین روش های جهانی نقشه برداری سه بعدی استفاده شده که با تلفیق روش های ماشینی و دستی به اجرا درآمده است. پیش از این، تکنولوژی ساخت این گونه ماکت ها در انحصار چند کشور غربی بود و آخرین پارک مینیاتور در شهر استانبول کشور ترکیه با مشارکت مهندسین غربی احداث گردیده است.

این پارک که بیش از دو سال ساخت مجموعه های آن به طول انجامید در سال 92 توسط محمد باقر قالیباف شهر دار تهران رو نمایی و افتتاح شد. فاز دوم این باغ موزه نیز در حال طراحی است و مینیاتور سایر مکان های تاریخی و باستانی کشور هم قرار است در آن ساخته شود. طراحی ها و مکان های دیگری را برای ساخت 4-5 باغ موزه دیگر در دستور کار قرار دارد که در آینده نزدیک، کار ساخت آنها هم شروع می شود.

این باغ یکی از جاذبه‌های گردشگری نسبتا جدید در تهران بوده و محیطی بسیار دلنشین دارد ولی متاسفانه به دلیل تبلیغات کم و نامناسب، کمتر شهروندی در پایتخت حتی اسم آن را شنیده است. بوستان مینیاتوری فضای باز و مشجری است که به ارزش‌های فرهنگی، تاریخی و معماری می‌پردازد. بوستان مینیاتوری اولین بوستانی است که به منظور نمایش ماکت‌های مینیاتوری با جزییات بسیار خوب، آثار میراث جهانی ایران که در فهرست یونسکو به ثبت رسیده‌اند (همچون تخت جمشید، چغازنبیل، میدان نقش جهان اصفهان، ارگ بم، گنبد سلطانیه، پاسارگاد، تخت سلیمان، کلیساهای ارامنه، کوه و کتیبه بیستون، مجموعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی، بازار تبریز، آبشارهای شوشتر و گنبد قابوس در مقیاس یک بیست و پنجم هستند )، ساخته شده و در آن مدل‌ها و ساختمان‌ها با اندازه بسیار کوچک نمایش داده شده‌اند. در واقع این بوستان تلفیقی از تفریح و آموزش است.

بوستان مینیاتوری در حدود 3 هکتار مساحت دارد و استقرار ماکت‌ها در آن با توجه به جهات جغرافیایی ایران شکل گرفته است به عنوان مثال خلیج فارس در جنوبی‌ترین قسمت مجموعه، میدان امام اصفهان در بخش مرکزی و مجموعه تاریخی بیستون در غرب بوستان قرار گرفته‌اند.

توسعه ماکت‌های مینیاتوری در فاز دوم این بوستان در دست بررسی است و بر اساس آن ماکت‌های مینیاتوری از گنبد قابوس، مسجد جامع اصفهان، کاخ گلستان، روستای دستکند میمند کرمان و دیگر باغ‌های نه‌گانه ایرانی استقرار خواهند یافت.

احداث ساختمان گالری به مساحت 750 مترمربع جهت ایجاد نمایشگاه دائمی میراث فرهنگی، کتابخانه، فروشگاه محصولات فرهنگی، چایخانه، اتاق کنترل، سرویس بهداشتی و …، از دیگر اقدامات صورت گرفته در این بوستان است.

تفاوت این بوستان با دیگر بوستان‌های جهانی توجه به مجموعه‌های شاخص جهانی و محیط مربوط به آن‌ها با سناریوی تطبیق با جغرافیای ایران است. بوستان مینیاتور گونه‌های منطقه زاگرس و منطقه البرز را به طور عمومی شامل می‌شود و در اطراف ماکت‌ها پوشش‌های گیاهی ویژه هر منطقه ایجاد می‌شود. 

بوستان مینیاتور مصداق توجه به محیط زیست و در عین حال مسائل فرهنگی و تاریخی است. تلفیق نمادهای تاریخی کشور با فضای سبز به سبک باغ ایرانی تجربه ای نو است که می تواند در سایر نقاط شهر و سایر شهرها نیز تکرار شود و شوق همنشینی فرهنگ ایرانی- اسلامی را در دل مردم زنده کند. 

در دو طرف معابر بوستان از گونه‌های لیکوستروم پیوندی و مورد پیوندی استفاده شده که فرم درختی دارد، حدود ۷۰ درصد گیاهان استفاده شده همیشه سبز و ۳۰ درصد آنها خزان پذیر می‌باشند. انواع گیاهان غالب کاشته شده شامل گونه‌های زیر می‌باشد: چنار، ماگنولیای سبز، بلوط خزان شونده، میخک هندی ابلق، افرای چینی، مورد پیوندی، گوجه گل، سنجد همیشه سبز، یاس هلندی (لیکوستروم پیوندی)، ژینکگو، سدروس، کاج موگو و … می‌باشند. از ابتکارات جالب توجه در این بوستان ایجاد پوشش‌های گیاهی ویژه هر منطقه در اطراف ماکت‌ها می‌باشد.

برای دیدن این ماکت ها نیاز به حدود 1 کیلومتر راهپیمایی از میان مسیر مارپیچ دارید . هر یک از ماکت ها دارای تابلو نام و توضیحات مختصری از هر اثر است . مسیر راهپیمایی از ارگ بم شروع شده و به آسیاب های شوشتر ختم میشود . ساخت این باغ موزه یکی از بهترین خدماتیه که در زمینه میراث فرهنگی و گردشگری در ایران انجام شده است .

یکی از کارهای جالب توجه که در این باغ انجام داده شده ، ساخت سازه ای است که گردشگران از طبقه دوم آن می توانند تمام آثار را از بالا ببینند گویی که گردشگر از داخل هواپیمای شخصی خود ولی از نمای نزدیک به آنها نگاه میکند.

ارگ تاریخی بم :

اولین اثری که در این باغ موزه میبینید ارگ بم کرمان است . شباهت زیاد این ماکت با ارگ اصلی و مخصوصا رنگ گلها و آجرهای آن چشم هر بیننده ای را خیره میکند . ارگ بم بزرگترین سازهٔ خشتی در جهان بود، که محل آن در نزدیکی شهر بم در استان کرمان در جنوب شرقی ایران قرار دارد. در تاریخ ۵ دی ۱۳۸۲، در اثر زلزلهٔ شدیدی که شهر بم و حومهٔ آن را تحت تأثیر قرار داد، ارگ بم تقریباً به طور کامل از بین رفت اما مورد بازسازی قرار گرفت .

ارگ تاریخی بم با بیش از 2500 سال قدمت نقش قابل توجهی در تاریخ و فرهنگ ایران زمین ایفا کرده است و بارها مردم آن نقطه از کشور را از گزند متجاوزان در امان نگه داشته است. بنای مجموعه بم از خشت ،‌ آجر و گل بوده و یکی از زیباترین بناهای عصر اشکانیان است.

کل بنا یک دژ بزرگ است که در قلب آن، ارگ واقع شده، اما به دلیل ظاهر پرابهت ارگ، که پر ارتفاع‌ترین قسمت مجموعه نیز به شمار می‌آمد، کل بنای دژ به عنوان ارگ بم نامیده می‌شود. مساحت این ارگ نزدیک به ۱۸۰٬۰۰۰ متر مربع است که با دیوارهایی به بلندی ۶ تا ۷ متر و طول ۱۸۱۵ متر احاطه شده‌است. ارگ از دو بخش جدا از هم تشکیل شده‌است که هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارد. حدود ۶۷ برج در سطح شهر باستانی بم پراکنده شده‌است.بخش حکومتی که در درونی‌ترین دیوار قرار گرفته و شامل دژ نظامی، عمارت چهار فصل، سربازخانه، چاه آب ۴۰ متری و اصطبل به گنجایش ۲۰۰ اسب است.

 

پارسه (تخت جمشید):

دومین اثر تخت جمشید یا پارسه است که به نظرم یکی از زیباترین ماکت های ساخته شده این باغ است . رنگ آمیزی سنگها آنها را بسیار طبیعی جلوه میدهد . همینطور به دلیل وسعت پارسه ، دیدن یکجای ساختمانهای آن در این ماکت جلوه و شکوه آن را بیشتر نشان میدهد . تخت جمشید یا پارسه در استان فارس و نزدیکی مرودشت قرار دارد .

عمده ساختمان پارسه - یا تخت جمشید – در زمان داریوش بزرگ و پسرش خشایارشا بنا گردید اما برخی را اردشیر یکم به پایان برد و اردشیر سوم هم ظاهرا در آنجا تعمیراتی کرد و بناهایی افزود. آرامگاه اردشیر دوم و سوم در دل کوهپایه شرقی تخت جمشید کنده شده است. قلمرو هخامنشیان بسیار پهناور بود، به طوری که از دره سند در هندوستان تا رود نیل در مصر و ناحیه بن غازی در لیبی امروز و از رود دانوب در اروپا تا اسیای مرکزی را در بر می گرفت.

تخت جمشید بر روی صفه ای بنا شده است که کمی بیشتر از یکصد و بیست و پنج هزار متر مربع وسعت دارد . خود صفه ، بر فراز و متکی به صخره ای طبیعی است که از سمت شرق پشت به کوه مهر ( رحمت) داده و از شمال جنوب و غرب ، در درون جلگه مرودشت پیش رفته است . شکل آن را می توان یک چهار ضلعی تصور کرد که ابعاد آن تقریبا چنین است : 455 متر در جبهه غربی و 300 متر در طرف شمالی و 430 متر در سمت شرقی و 390 متر در جهت جنوبی . ارتفاع فعلی این تختگاه از سطح اطراف حدود 15 متر است . کتیبه بزرک داریوش بر دیوار جبهه جنوبی تخت ، صریحا گواهی می دهد که در این مکان هیچ بنایی از قبل وجود نداشته است .

کارهای ساختمانی این بنا به فرمان داریوش بزرگ ، در حدود 518 ق.م آغاز شد. نخست می بایست این تخت بسیار بزرگ را برای بنا کردن کوشک شاهی آماده سازند ، بنابرین بخش بزرگی از یک دامنه نامنظم سنگی را مطابق نقشه معماران ، تا ارتفاع معینی که مورد نظرشان بود تراشیدند و کوتاه و صاف کردند و گودی ها را با خاک و تخته سنگهای گران انباشتند . قسمتی از نمای صفه را از صخره طبعی تراشیدند و بخشی دیگر را با تخته سنگهای کثیرالاضلاع کوه پیکری که بدون ملاط بر هم گذاشتند بر آوردند و برای اینکه این سنگ های بزرگ بر هم استوار بمانند آنها را بست های آهنی دم چلچله ای بهم پیوستند و روی بستها را با سرب پوشانیدند.

پاسارگاد:

اثر بعدی باغ موزه مینیاتور ایران ، پاسارگاد است . مجموعه پاسارگاد در نزدیکی پارسه و دراستان فارس قرار دارد . معروف ترین اثر این مجموعه بنای منتسب به آرامگاه کورش است . .کورش بزرگ به سال 505 ق.م دولت ایرانی هخامنشی را بنیان نهاد و پاسارگارد را به عنوان اولین پایتخت خود انتخاب کرد که دشتی بود پهناور و خرم که از رود پلوار سیراب می شد. آثاری که در این خطه ی دلگشا به جای مانده عبارتند از :

1) آرامگاه کورش که در دوره اسلامی محترم مانده و به مقبره مادر سلیمان مشهور شده

2) برج معروف به (زندان سلیمان ) که احتمالا آرامگاه کمبوجیه بوده 

3)بخشی از بنا و استحکامات بالای تل تخت موسوم به تخت سلیمان 

4) کاخ اختصاصی 

5) کاخ بار عام 

6) کاخ دروازه که بر جرزی از آن نقش انسان بالداراست

7) آب نماهای گلگشت یا فردوس کورش باغ شاهی 

8) کوشک

9)پل 

10)کاروانسرای مظفری

پاسارگاد تا زمان آخرین پادشاه هخامنشی به عنوان یک مکان مقدس مورد احترام بوده و مراسم تاجگذاری پادشاهان در آنجا برگزار می شد. در دوره اسلامی به علت عظمت سنگهای بکار رفته در مجموعه های این مکان ، بناهایش را به سلیمان نبی نسبت داده اند و خود پاسارگاد هم بنام مشهد ام النبی یا مشهد مادر سلیمان معروف گشت.

آرامگاه کورش بزرگ مهمترین اثر مجموعه ی پاسارگاد ، بنایی است که پیشتر به مقبره مادر سلیمان معروف بود و از 1820 به بعد به عنوان آرامگاه کورش بزرگ مشخص شده است و چون گوهری در میان دشت خودنمایی میکند.بنای آرامگاه میان باغهای سلطنتی قرار داشته و از سنگهای عظیم که درازای بعضی از آنها به هفت متر میرسد ، ساخته شده است. تخته سنگهای آرامگاه با بست های فلزی به هم پیوسته بوده اند.

بنای آرامگاه دو قسمت مشخص دارد، یکی سکویی شش پله ای که قائده آن مربع مستطیلی به وسعت 165 متر مربع است و دیگری اطاقی کوچک به وسعت 7/5متر مربع که سقف شیب بامی دارد و ضخامت دیوارهایش 1/5 متر می رسد. در ورودی آرامگاه در سمت شمال غربی قرار داسته و 75 سانتی متر پهنای آن است.این درگاه کوتاه نیز دارای دو در سنگی بوده که از بین رفته است. در شیب آرامگاه دو حفره بزرگ وجود دارد که برای سبک کردن سنگها و کم کردن بار از سقف ایجاد شده است و برخی اشتباها جای نگهداری کالبد کورش و همسر وی دانسته اند.

پس از کشته شدن کورش بزرگ در جنگ با سکاها یا ایرانیان شمالی ، جسد وی را به پاسارگاد انتقال داده و مومیایی کرده و درون تختی از زر نهاده و اشیاء مهم سلطنتی و جنگی او را کنار وی گذارده بودند .در حمله ی اسکندر مقدونی ، در این آرامگاه شکسته شد و اشیای آن تاراج گردید و به کالبد کورش گزند رسید.

تخت سلیمان :

از دیگر اثر های این باغ موزه ، مجموعه تاریخی تخت سلیمان تکاب است .تخت سلیمان (آتشکده آذرگشنسب ) در 42 کیلومتری شمال شرقی تکاب بر روی یک صفحه سنگی که به شکل تپه است ، قرار دارد. این صفحه سنگی در طی هزاران سال بر اثر رسوبات آب دریاچه تشکیل شده است .

قدمت این منطقه از لحاظ سکونتگاه انسانی به 3 هزار سال پیش باز می گردد یعنی قبل از زمان هخامنشیان شروع و در زمان ساسانیان و ایلخانیان به اوج رونق خود رسیده بود و یکی از مهمترین آثار تاریخی کشور است که به عنوان چهارمین اثر ایران در میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است ، اما برخلاف قدمت و آثار آن هنوز تبلیغات قابل قبول برای آن نشده است. این مجموعه الان شامل موزه ، بقایای طاقها ، بقایای ساختمانها( ساسانی و ایلخانی) ، راهروهای زیرزمینی ، برج و بارو و دریاچه است.

این مجموعه دارای سه دروازه ء شمالی ( ساسانی ) ، جنوبی ( ایلخانی) و جنوب شرقی ( ساسانی) است که از دروازه جنوب شرقی آب دریاچه خارج میشود. از مجموع 38 برج و بارو دوره ایلخانی تنها یک برج و دو بارو با ارتفاع 18 و عرض دیوار پشتی برجها به میزان 4 متر مرمت و بازسازی شده است.

گنبد سلطانیه زنجان

شاهان ایلخانی رسم داشتند برای خود آرامگاه بسازند ، سلطان محمد خدابنده ( الجایتو) نیز دستور داد تا گنبدی عظیم را در داخل ارگ سلطنتی خود بسازند (این ارگ سلطنتی با پلان مربع به ابعاد 314متر در296 متر دارای 16 برج و دو دروازه شمالی و جنوبی با استفاده از سنگهای آهکی سبز ساخته شده است) اما بعد از اینکه به مکتب تشیع گروید تصمیم گرفت تا پیکر حضرت علی (ع) امام اول شیعیان را از نجف و امام حسین (ع) را از کربلا به سلطانیه انتقال دهد ولی با مخالفت علمای شیعه مواجه شد.

 

این بنای تاریخی با ارتفاع 48/5متر و قطر دهانه داخلی آن 25/5 متر از نظر ارتفاع بعد از کلیسای سانتاماریا دلفورهء فلورانس (86متر) و مسجد ایاصوفیه استانبول (56متر) سومین گنبد مرتفع جهان است. این بنا شامل 8 ایوان و 8 مناره است که گفته میشود از 8 در بهشت (ابواب البر یا درهای نیکی) الگو گرفته است. شامل دو دوره تزئینات میباشد دور اول تزئینات آجر وکاشی بوده است که به واسطه آجر و کاشی آیاتی از قرآن کریم کتاب آسمانی مسلمانان و ذکر نام خداوند و اسامی پیامبر اسلام و امام اول شیعیان و نام پادشاه نوشته شده است اما بعد از مدتی به دلیلی نامعلوم پادشاه (سلطان محمد خدابنده)دستور پوشانیدن تزئینات کاشی با اندود گچ را میدهد که مانند تزئینات کاشی به واسطه نقاشی روی گچ آیاتی از قرآن کریم کتاب آسمانی مسلمانان و ذکر نام خداوند و اسامی پیامبر اسلام و امام اول شیعیان و نام پادشاه نوشته شده است.

تاریخ ساخت این بنا از سال 703 شروع و در سال 713 هجری قمری به اتمام رسیده است. این بنای هشت ضلعی الهام گرفته از مقبره ی سلطان سنجر در مرو است عمده مصالح به کار رفته در سازه این بنا آجر می باشد. ابداع گنبد دو پوسته پیوسته برای اولین بار در این بنای آجری صورت گرفته است. پوسته ی بیرونی گنبد با کاشی های فیروزه ای پوشیده شده است. تزیینات بکار رفته در این بنای تاریخی انواع کاشی کاری، نقاشی روی گچ، آجرکاری مشبک، مقرنس کاری گچی و آجری و گچبری روی پارچه، کتیبه هایی با موضوع آیات قرآن و احادیث می باشد. گنبد سلطانیه یکی از مهمترین نمونه های معماری دوره ایلخانی است که تاثیر به سزایی در معماری بناهای تاریخی جهان داشته است و می توان نمونه بارز این تاثیر را در معماری کلیسای سانتا ماریا دلفیوره (مریم مقدس) در فلورانس است. گنبد سلطانیه شامل سه بخش اصلی ورودی، تربت‌خانه و سردابه‌ است.

 

کلیساهای ارامنه :

یکی از آثار ایرانی ثبت شده در میراث جهانی یونسکو "مجموعه کلیساهای ارامنه" شامل کلیساهای قره کلیسا (کلیسای سیاه) ،کلیسای سنت استپانوس و کلیسای زرزر است که در نزدیکی شهرهای جلفا و چالدران در استانهای آذربایجان شرقی و غربی قرار دارند . جزئیات طراحی و تزئینات این کلیساها درماکت به زیبایی مشخص است .

قره کلیسا 

 قره کلیسا در تاریخ ۷ ژوئیه ۲۰۰۸، در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. این کلیسا در۲۰ کیلومتری شمال شرقی چالدران در کنار روستایی به همین نام واقع شده‌است.

این کلیسا در زبان ارمنی سورپ تادئوسی وانک به لاتین (Surb Tadeosi vank) یعنی کلیسای مقدس طاطاووس نامیده می‌شد.

(کلیسای تادئوس مقدس) یکی از حواریون مسیح است که برای تبلیغ دین مسیحیت به منطقهٔ جنوب فلات ارمنستان آمدند. در ۶۶ میلادی، تادئوس مقدس به همراه ساندوخت، دختر پادشاه و تنی چند، که به دین مسیحیت ایمان آورده بودند، به دستور پادشاه وقت ارمنستان دستگیر شدند و پس از شکنجه به شهادت رسیدند و تادئوس مقدس در مکان فعلی دیر مدفون شد.

کارا در زبان آذری که مردم آذربایجان قبل از استیلای تُرکان به آن تکلم می‌کردند و شاخه‌ای از زبان‌های تاتی و هرزنی [horzeni] که منشعب از زبان پهلوی است معنای بزرگ و جامع می‌دهد. اما از سده هشتم هجری «کارا» تبدیل به «قره» شده و بنای مذکور را قره کلیسا نامیدند که درست نیست و صحیح آن «کارا کلیسا» است.

کلیسای سن استپانوس

کلیسای سن استپانوس، یا کلیسای استفانوس مقدس در مرز آذربایجان شرقی با کشور آذربایجان در سه کیلومتری رود ارس و 17 کیلومتری شهر جلفا درون دره ای سرسبز و زیبا به نام قزل وانک (صومعه سرخ) واقع شده است .این کلیسا دومین کلیسای مهم ارامنه ایران است که از نظر اهمیت بعد از قره‌کلیسا قرار می‌گیرد و مورد احترام تمام مسیحیان و تقریبا تمامی ادیان است اما در واقع به شاخه مسیحیان گریگوری (پیروان گریگور روشنگر) که ساکن ارمنستان هستند تعلق دارد. در یک روز از سال هزاران نفر از ارمنیان در این نقطه گردهم می‌آیند تا ضمن زیارت، مراسم و مناسک خاص خود را به‌جای آورند.

این کلیسا در سده نهم میلادی ساخته شده‌است ولی به علت زلزله دچار آسیب‌های جدی شده بود که در دوران صفویه مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. سنت استپانوس برگرفته شده از نام استپانوس ( یا همان استفان در زبان ارمنی) شهید اول راه مسیحیت است و در اغلب کشورهای جهان کلیساهای متعددی با همین نام وجود دارد. همچنین به دلیل متروکه بودن محل، به خارابا کلیسا نیز شهرت دارد.

سنت استپانوس یا سنت استفان اولین شهید راه مسیحیت است که در ۲۶ دسامبر سال ۳۶ میلادی در اورشلیم توسط یهودیان سنگسار شد.

کلیسای زور زور 

کلیسای زور زور یا کلیسای ننه مریم در استان آذربایجان غربی در محدوده شهرستان چالدران واقع شده است این کلیسا در ۲۰ کیلومتری ماکو،و در 12 کیلومتری شمال غرب قره کلیسا در روستایی به نام بارون قرار گرفته که در کنار آن سدی با همین نام احداث شده است و کلیسای زور زور در نزدیکی دیواره سد بارون و بر روی بلندی دیده می شود.

کلیسای زور زور در سال ۱۳۱۵ میلادی توسط اسقف اعظم کلیسای تاتائوس مقدس با طرحی صلیبی ساخته شده است.

بنای کلیسا کم حجم و منفرد است و شبیه دیگر آثار ارامنه می باشد. نمای داخلی و خارجی دارای سنگ های تراشدار منظم و فاقد بند ملاط است.کلیسا زُر زُردر سال 2008 به عنوان میراث جهانی در فهرست یونسکو به ثبت رسید.

اجرای عملیات سدسازی در محدوده‌ی این اثر تاریخی سبب شد تا عملیات انتقال آن اثر به محلی دور از دریاچه‌ی سد انجام شود. عملیاتی که تا امروز، شبیه این در کل کشور انجام نشده است.

بازار تاریخی تبریز:

بازار تبریز از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین بازارهای سرپوشیده در سطح ایران و قارهٔ آسیا به‌شمار می‌رود که در شهر تبریز در ایران واقع شده‌است. این بازار با مساحتی حدود یک کیلومتر مربع، بزرگ‌ترین بازار سرپوشیدهٔ جهان است. بازار تبریز در مردادماه سال ۱۳۸۹ خورشیدی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. این بازار از بازارچه‌ها دالان‌ها، تیمچه‌ها سراها و کاروانسراهای متعددی تشکیل یافته است. پیش‌تر به جهت قرارگرفتن شهر تبریز بر سر چهارراه جادهٔ ابریشم و گذر روزانهٔ هزاران کاروان از کشورهای مختلف آسیایی، آفریقایی و اروپایی از آن، این شهر و بازار آن از رونق بسیار خوبی برخوردار بوده است.

این بازار حدود ۳ سدهٔ پیش و پس از وقوع زمین‌لرزهٔ تاریخی تبریز در سال ۱۱۹۳ قمری توسط نجفقلی خان دنبلی حاکم وقت تبریز بازسازی شده است. بازار تبریز در سال ۱۳۵۴ خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. تاریخ بنای این مجموعه مشخص نیست؛ ولی بسیاری از جهان‌گردانی که از سدهٔ چهارم هجری تا دورهٔ قاجاریان از این بازار بازدید کرده‌اند، دربارهٔ آن اطلاعاتی ارائه داده‌اند.

بسیاری از گردشگران و جهانگردان نظیر ابن بطوطه، مارکو پولو، جاکسن، اولیای چلبی، یاقوت حموی، گاسپار دروویل، الکسیس سوکتیکف، ژان شاردن، اوژن فلاندن، جان کارت‌رایت، جملی کاردی، کلاویخو، رابرت گرنت واتسن، حمدالله مستوفی و مقدسی از رونق و شکوه بازار تبریز تمجید کرده‌اند. این بازار با داشتن حدود ۵٬۵۰۰ باب حجره، مغازه و فروشگاه، ۴۰ گونه شغل، ۳۵ باب سرا، ۲۵ باب تیمچه، ۳۰ باب مسجد، ۲۰ باب راسته و راسته‌بازار، ۱۱ باب دالان، ۵ باب حمام و ۱۲ باب مدرسه، به‌عنوان اصلی‌ترین مرکز داد و ستد مردم تبریز و ایران شناخته می‌شود.

گنبد قابوس :

گنبد کاووس بنایی تاریخی از سده چهارم هجری است که در شهر گنبد کاووس، شمال ایران در استان گلستان قرار دارد. سبک معماری بنا شیوه رازی است.

این بنا که بلندترین برج تمام آجری جهان به‌شمار می‌آید بر فراز تپه‌ای خاکی که نزدیک به پانزده متر از زمین بلندتر است قرار دارد. بلندای بنا به همراه پی آن ۷۲ متر می‌باشد. این بنا در سال ۳۷۵ هجری خورشیدی و در زمان پادشاهی کاووس پور وشمگیر و در شهر گنبدکاووس که پایتخت پادشاهان زیاری آن دیار بوده، بنا گردیده‌است.

پی‌سازی بنا از زمین سفت آغاز و تا بلندای ۱۵ متری با آجر و مصالح مانند خود بنا انجام شده‌است. درون پای بست سردابی وجود داشته که پاکار تاق آن هنوز بر جای است ولی بر اثر کاوش‌های پیاپی کاوشگران که در پی گنج بوده‌اند آثاری از کف آن بر جای نمانده‌است.

بدنه گرد بیرونی گنبد کاووس دارای ۱۵ تَرَک (دندانه نود درجه) است (همانند ستاره ده پر) این ترک‌ها که در سمت‌های آن و به فاصله‌های برابر از یکدیگر قرار دارند، از پای‌بست بنا آغاز و تا زیر سقف گنبدی ادامه می‌یابد و میان این ترک‌ها با کوهه‌ای آجری پر شده‌است. بالای این ترک‌ها (به جز درب ورودی) به اندازه ۱٫۳۴ متر از یکدیگر فاصله دارند. قطر درونی گنبد به بلندای ۹ متر و ۷۰ سانتی‌متر و قطر آن از کف ترک‌ها به بلندای ۱۴ متر و ۶۶ سانتی‌متر و بلندای قطر آن از بالای ترک‌ها یا به گفته‌ای قطر پای‌بست آن ۱۷ متر و ۶ سانتی‌متر است. کلفتی میل از پایین به بالا کرنش کمی دارد و در بلندای ۳۷ متری، گنبد مخروطی بنای برج را تکمیل می‌کند.

این گنبد که در شمال استان گلستان در شهر گنبد کاووس است با آجرهای ویژه دنباله‌دار کفشکی ساخته شده‌است، دو پوسته‌است.

مجموعه شیخ صفی الدین :

بقعه شیخ صفی الدین یکی از مکان های تاریخی و ارزشمند شهر اردبیل می باشد که از اوایل قرن ۱۶ تا اواخر قرن ۱۸ ساخته شده است. این مکان ارزشمند و تاریخی در سال ۲۰۱۰ در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. این مکان با استفاده از معماری سنتی ایرانی و به کارگیری حداکثر فضای در دسترس ساخته شده و انواع قسمت ها از قبیل کتابخانه، مسجد، مدرسه، مخزن، بیمارستان، آشپزخانه، نانوایی و چندین دفتر اداری در آن جای داده شده است.

در این مجموعه، مقبره شیخ صفی الدین اردبیلی، مقبره های شاه اسماعیل اول (نخستین پادشاه صفویه) و همسر شاه اسماعیل (مادر شاه طهماسب) و نیز برخی از مشایخ و صاحب منصبان دوران صفوی و کشته شدگان جنگ چالدران قرار دارد.

آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی بزرگ ترین، کامل ترین و برجسته ترین خانگاه می باشد. این آرامگاه از لحاظ شاهکارهای هنری و معماری و نمایش اصول اساسی عرفانی در سطح جهان نیز ارزش والایی به خود اختصاص داده است. معماری ایلخانی و تیموری با الهام از فلسفه صوفیانه، انواع جدیدی از فضاها و الگوهای تزئینی را خلق کرده اند. این مجموعه که آرامگاه بنیانگذار سلسله صفوی است، قداست و ارزش خود را تا به امروز حفظ کرده است.

این مجموعه در حدود 700 سال قبل باغ بزرگی به نام اسفریس بوده است که شیخ صفی در بخشی از باغ به ارشاد و تدریس مریدان خود می پرداخت و تا حیات شیخ صفی به عنوان یک مجموعه خانقاهی مطرح بوده و پس از وفات وی در سال 735 ه.ق به وسیله فرزند وی صدرالدین موسی با ساختن یک برج مقبره ای به نام الله الله در محل دفن وی پایه گذاری شد و سپس در طول حکومت شاهان صفوی بخش های الحاقی به مجموعه قبلی اضافه شد. به طوریکه این مجموعه به مقبره خانوادگی خانقاه صفوی از جمله زن ، فرزندان ، نوادگان و تنی چند از افراد صاحب مقام ، همچنین شاه اسماعیل تبدیل شده و در حال حاضر به عنوان یک مجموعه آرامگاهی محسوب می گردد. این اثر با دارا بودن بناهایی از سال 735 تا 1038 ه.ق به عنوان یک کلکسیون معماری، تزیینات معماری، کاشیکاری، پرحجم معرق، نقاشی دیواری، صندوق های قبور منبت و مشبک کاری شده ، دربهای نقره ای و تالار چینی خانه و .... بیانگر شکوه معماری مذهبی از دوره ایلخانی تا صفوی می باشد.

بناهای موجود بقعه عبارتند از :

1) دروازه اصلی یا سردر بزرگ

2) حیاط بزرگ یا حیاط باغ

3) سر در شاه عباسی ( درگاه معلی )

4) صحن اصلی

5) چله خانه جدید

6) بنای معروف به جنت سرا

7) بنای معروف به دارالحدیث

8) تالار دارالحفاظ

9) مقبره شیخ صفی معروف به گنبد الله الله

10) شاه نشین

11) عمارت چینی خانه

12) حرمخانه ( آرامگاه محیی الدین محمدو.... )

13) آرامگاه شاه اسماعیل اول ( گنبد شاه اسماعیل )

14) محوطه معروف به شهیدگاه

15) مجموعه آثار کشف شده در سالهای اخیر و...

بیستون :

بیستون، مجموعه ای تاریخی در فاصله حدود 30 کیلومتری شرق کرمانشاه است. این مجموعه و مناظر طبیعی آن در سال 2006 میلادی توسط سازمان یونسکو در فهرست میراث فرهنگی جهان ثبت شد. کهن ترین آثار موجود در این محوطه، متعلق به دوران پارینه سنگی میانی و جدیدترین آنها مربوط به دوران صفویه است اما شهرتش را بیش از همه مدیون کتیبه و نقش برجسته داریوش اول هخامنشی (521-486 پیش از میلاد) است که در ارتفاع حدود 80 متری از پای کوه، بر دل صخره نقر شده.

مجموعه بیستون کرمانشاه از جمله ماکت هایی است که به نظرم حق مطلب را در مورد این آثار عظیم و زیبا ادا نکرده است . شاید این نظر شخصی من باشه و شاید هم به سبب نحوه پراکندگی این آثار در مجموعه بیستونه . در این بخش از باغ موزه میتوانید نقش برجسته مهرداد ، نقش برجسته بیستون و تندیس هرکول را ببینید . من اثری از فرهاد تراش (کوه کنده شده منتسب به فرهاد کوهکن) کاروانسرای شاه عباسی و کاخ ساسانی در آن ندیدم .

کتیبه و نقش برجسته بیستون، معروف ترین اثر تاریخی بیستون و از نخستین اسناد مکتوب تاریخ ایران است. این کتیبه به سه زبان عیلامی، بابلی و پارسی باستان و به خط میخی نوشته شده است و پیروزی داریوش اول هخامنشی بر شورشیان را شرح داده و به تصویر می کشد. اینان، پس از مرگ کمبوجیه، با رهبری فردی به نام گئومات مغ (بردیای دروغین) دست به شورش زدند اما داریوش موفق شد که همگی شان را شکست دهد و مجازات کند.

مجسمه هرکول در پایین کوه بیستون و در سمت راست کتیبه داریوش قرار دارد. این مجسمه که هرکولس، خدای جنگ یونانیان را نشان می دهد، در سال 153 پیش از میلاد و در دوران موسوم به یونانی مآبی که خدایان یونانی در ایران پرستش می شدند، ساخته شده است. این مجسمه در سال 1337 خورشیدی و هنگام ساخت جاده همدان به کرمانشاه کشف شد.

نقش برجسته بهرام دوم و گودرز دوم و کتیبه شیخ‌علی‌خان

در دامنه کوه بیستون و در پایین کتیبه داریوش، نقش برجسته‌ای از بهرام دوم و گودرز دوم اشکانی وجود دارد که به علت قرار گرفتن کتیبه‌ای از دوره صفویه در میانه آن به شدت مخدوش شده است. این کتیبه متعلق به شیخ‌علی‌خان زنگنه، حاکم کرمانشاه در دوره صفویه است که وقف املاکی برای کاروانسرای بیستون را شرح می‌دهد.

زیگورات چغازنبیل:

نوبت میرسه به یکی از خارق العاده ترین ساخته های بشری که نماینده تمدنی بزرگ در ایران زمین است .

زیگورات نیایشگاهی باستانی است که در زمان ایلام (عیلامی‌ها) و در حدود ۱۲۵۰ سال پیش از میلاد ساخته شده‌ است. چغازنبیل بخش به‌جامانده از شهر دوراونتش است و در نزدیکی شوش (شهر باستانی) قرار دارد. این سازه در ۱۹۷۹ اولین اثر تاریخی از ایران بود که در فهرست میراث جهانی یونسکو جای گرفت. جامعه بین‌المللی برای آن ارزش استثنائی و جهانی قایل است. خاورشناسان زیگورات شوش را نخستین ساختمان مذهبی ایران می‌دانند. این نیایشگاه توسط اونتاش گال (پیرامون ۱۲۵۰ پ. م)، پادشاه بزرگ ایلام باستان، و برای ستایش ایزد اینشوشیناک، نگهبان شوش (شهر باستانی)، ساخته شده‌است. مکان جغرافیایی زیگورات چغازنبیل در ۴۵ کیلومتری جنوب شوش (شهر باستانی)، در نزدیکی منطقه باستانی هفت‌تپه است.

«چغازنبیل» که نام باستانی این بنا است، واژه‌ای محلی و مرکب از دو واژه «چُغا» (در زبان لری به معنی «تپه») و زنبیل (به معنی «سبد») است که اشاره‌ای است به مکان معبد که تپه بوده و آن را به زنبیل واژگون تشبیه می‌کردند. اونتاش گال پادشاه ایلام باستان است که دستور ساخت این شهر مذهبی را داده‌ است. برای ستایش ایزد اینشوشیناک، الهه نگهبان شوش (شهر باستانی)، ساخته شده‌است. بلندی آغازین آن ۵۲ متر و ۵ طبقه بوده‌است. امروزه ارتفاع آن ۲۵ متر و تنها ۲ طبقه و نیم از آن باقی مانده‌است. زیربنای چغازنبیل یک مربع ۱۰۵ متر در ۱۰۵ متر است، یعنی دو برابر یک زمین فوتبال.

آبشار های شوشتر:

از نظر من جالب توجه ترین سازه این باغ ، آبشار های شوشتر است هم به خاطر ساخت زیبا و طبیعی آن وهم به سبب طراحی واقعی شبکه های آبی آن در ماکت که درانتهای مسیر بازدید خستگی را از تن به در میکند . این محوطه به عنوان بزرگترین مجموعه صنعتی پیش از انقلاب صنعتی یاد شده است . مجمو عه آسیابها و آبشارهای شوشتر بی شک بی نظیر ترین سازه های آبی ایران و جهان است.

 

این مجموعه از دوره هخامنشیان شروع و در دوره ساسانیان تکمیل و به اوج شکوفایی خود رسیده ، البته این مجموعه خیلی پیشرفته تر از زمان خودش بوده و جهت استفاده بهینه از آب در ادوار کهن مورد بهره‌برداری قرار گرفته است.هیچ مکانی را در جهان نمی‌توان پیدا کرد که مانند محوطه آبشارهای شوشتر پرآب و تاریخی و مهندسی ساز باشد. این مجموعه از یادگارهای ارزشمند دوران ساسانیان محسوب می‌شود و امروزه پس از نزدیک به 1500 سال همچنان استوار و پا برجاست و بر دانش سازندگان آن گواهی می‌دهد.

این محوطه علاوه بر استفاده‌های صنعتی، در ایام کم آبی نیز، آب مورد نیاز ساکنین را تأمین می‌نمود. در این مجموعه بزرگ سد یا پل بند ، تونل ها ی عظیم هدایت آب ، کانال‌های فرعی ، ساختمان آسیابها ، آبشارها و سیکا که محلی برای استراحت و تفریح است ، قابل توجه و جالب هستند . بخش های از این مجموعه هنوز فعال می باشد.

یک ویژگی بسیار زیبا و منحصر بفرد بصری نیز که در این مجموعه وجود دارد و جلوه‌ای خاص به آن می‌بخشد این است که آب حاصل از پساب آسیاب‌ها به صورت آبشارهای مصنوعی زیبا به محوطه‌ای حوضچه مانند می‌ریزد که منظره‌ای چشم‌نواز و دل‌انگیز را در مقابل دیدگان هر بیننده بوجود می‌آورد.

میدان نقش جهان :

در پایان به سازه ای میرسیم که از نظر موقعیت در مرکز باغ مینیاتور قرار گرفته است که از نظر موقعیت در کشور نیز تقریبا در مرکز قرار گرفته است . علاوه بر آن ، این سازه مورد توجه طراحان باغ بوده است چنانکه امکان مشاهده آن از طبقه دومی که برای آن طراحی شده است به شکل جالبی وجود دارد .

پیش از آن‌که شهر اصفهان به پایتختی ایران صفوی برگزیده شود در محل این میدان باغی گسترده و وسیع وجود داشته‌است بنام «نقش جهان». این باغ همچنین محل استقرار ساختمان‌های دولتی و کاخ فرمانروایان تیموری و آق‌قویونلوها بود.

در زمان شاه عباس دوم به دلیل شلوغ شدن بیش از حد بازار اطراف و فروشندگان تصمیم بر آن شد که علاوه بر میدان عتیق (یا میدان کهنه) و میدان شاه، میدان دیگری ساخته شود. این میدان که محلش بسیار نزدیک به میدان شاه و پشت مسجد شیخ لطف‌الله بود، میدان نو نام گرفت. از آنجا که عمارت قدیمی در باغ نقش جهان همزمان با ساخت این میدان، تخریب و مصالح آن در آنجا استفاده شد، میدان نو را میدان نقش جهان نیز می‌نامیدند.

در گذر زمان هر دو میدان کهنه و نو تخریب و ناپدید شدند ولی میدان شاه پابرجا ماند. در سالهای اخیر میدان کهنه بازسازی شده است اما میدان نو که زیبایی و جذابیت آن دو میدان را نداشت، به دست فراموشی سپرده شد و تنها نام مستعار آن، نقش جهان، تبدیل به نام دیگر میدان شاه یا میدان امام خمینی شد.میدان نقش جهان در تاریخ ۸ بهمن ۱۳۱۳ به شماره ۱۰۲ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد و در اردیبهشت ۱۳۵۸ به شماره ۱۱۵ جزء نخستین آثار ایرانی بود که به‌عنوان میراث جهانی یونسکو نیز به ثبت جهانی رسید.

بناهای تاریخی موجود در چهار طرف میدان نقش جهان شامل عالی‌قاپو، مسجد شاه (اصفهان)، مسجد شیخ لطف‌الله و سردر قیصریه است. علاوه بر این بناها دویست حجره دو طبقه پیرامون میدان واقع شده‌است که عموماً جایگاه عرضهٔ صنایع دستی اصفهان می‌باشند.

بسیاری از سیاحان و جهانگردانی که در زمان‌های گذشته به توصیف شهر اصفهان پرداخته‌اند از شکوه و عظمت میدان نقش جهان سخن بسیار گفته‌اند و از بازدیدهای سفیران و نمایندگان خارجی و اتباع کشورهای دیگر در این میدان خاطراتی را شرح داده‌اند و بسیاری از مذاکرات تاریخی بین دولتمردان ایرانی و فرستادگان خارجی در میدان نقش جهان انجام می‌شد.

کاخ گلستان و مسجد جامع اصفهان هم از بناهایی است که در طرح توسعه این باغ موزه قرار است به آن اضافه شود.

شماره تماس پارک: 26142141-021