گنج نامه همدان
سلام
همدان یکی از قدیمی‌ترین شهر ایران و از کهن‌ترین شهرهای جهان است و به عنوان پایتخت تاریخ و تمدن ایران شناخته می شود . همدان اولین پایتخت نخستین شاهنشاهی ایران، مادها بوده است . کوروش بزرگ نیز در سال ۵۵۰ پیش از میلاد، آستیاگ، آخرین پادشاه ماد را شکست داد و بدین ترتیب با تصرف همدان اولین حکومت آریاییان به دست شاخهٔ دیگر آریایی که پارس‌ها بودند، منقرض شد و بعد از انقراض مادها همدان هر چند مرکزیت نخستین را از دست داد ولی به عنوان یکی از سه پایتخت هخامنشیان مورد توجهٔ خاص بود. وجود کتیبه‌های گنجنامه بقایای ستون‌های سنگی کاخ‌های هخامنشی، جام‌ها و الواح زرین و سیمین به دست‌آمده از همدان، حاکی اهمیت این منطقه در دورهٔ هخامنشی‌است.. آثار یافت شده از محوطهٔ باستانی هگمتانه و نیز کتیبه‌های گنجنامه از آن دوران هستند. همچنین این شهر در روزگار اشکانیان، ساسانیان، آل بویه و سلجوقیان نیز یکی از پایتخت‌های کشور بوده است هم‌اکنون نیز استان همدان به دلیل داشتن مراکز تاریخی و دیدنی به عنوان پنجمین شهر فرهنگی و توریستی کشور شناخته میشود.
شهر همدان در دره‌ها و دامنه‌های شمالی کوهستان الوند واقع شده‌است. دره گنجنامه در انتهای دره‌ای زیبا ( دره عباس آباد) با مناظر بدیع کوهستانی قرار گرفته که از مقتضیعات آن آب و هوای خنک در تابستان و باغ ها در مسیر دره منتهی به گنجنامه است و در ۵ کیلومتری شهر واقع شده و چون نسبت به شهر در موقعیت مرتفع‌تری قرار دارد، چندین آبشار طبیعی در پیرامون آن روان است. کتیبه‌های گنجنامه، آبشار گنجنامه، و همچنین آتشکده بهرام در این دره واقع شده‌است .
تفرجگاه گنجنامه همدان یا به قولی دهکده تفریحی گردشگری گنجنامه همدان از قسمتهای مختلفی تشکیل شده است. بخشهایی که گاه تاریخی باستانی در پشت خود دارند و همچنین بخشهایی که در جهت رفاه و تفریح گردشگران و علاقمندان ایجاد شده است.
در مجاورت کتیبه‌های گنجنامه تله‌کابین گنجنامه واقع شده است. اجرای طرح احداث تله‌کابین گنجنامه از سال ۱۳۷۸ آغاز و چندین‌بار با بحث‌ها و چالش‌های زیاد از سوی مخالفان متوقف شده، و بار دیگر از سوی سایر سازمان‌ها به جریان افتاده‌است. ساخت این پروژه دارای سه فاز بود که در سال ۱۳۹۰ فاز اول و دوم آن به مرحلهٔ بهره‌برداری رسیده‌است. طول خط این تله‌کابین ۱۶۸۰ متر و اختلاف ارتفاع آن ۸۰۰ متر بوده و دارای ۱۷ پایه و ۵۰ عدد کابین در فاز نخست است. این تله‌کابین به سمت منطقهٔ میدان میشان یکی از ارتفاعات سرسبز کوه الوند امتداد دارد.این پروژه عظیم تحولی در در گردشگری ایران است که تمامی امکانات یک گردشگر، اعم از تفریحی، ورزشی، اقامتی و حتی آموزشی را فراهم می کند. امکانات خاص هیجان انگیز ورزشی نظیر سکوی پرش بانجی جامپینگ، کابل پرواز تیرول، دیواره سنگ نوردی، پیست تریال، تعادل هوایی(رنجر)، سالن بولینگ، پیست اسکی، پیست سورتمه سواری و ... به همراه امکانات و خدمات ویژه تفریحی شامل خط تله کابین ، کافی شاپ و رستوران‌های متنوع، شهربازی سرپوشیده، باغ گیاهان ... و پارکینگ‌های روباز و سر پوشیده قابلیت حضور گردشگران را در بهترین شکل فراهم نموده است.
سنگ‌نبشته‌های گنجنامه نوشتارهایی از دوران داریوش و خشایارشای هخامنشی است که بر دل یکی از صخره‌های کوه الوند در انتهای درهٔ سرسبز عباس‌آباد و در ابتدای مسیر جاده‌ای که همدان را به تویسرکان و غرب کشور مرتبط می‌سازد ، حکاکی شده‌است. این جاده همان ره کاروان رویی است که در عهد هخامنشیان هم وجود داشته و داریوش و خشایارشا با لشگریان وهمراهان خویش از آن عبور میکرده اند. از آنجا که این مسیر در عهد هخامنشیان یکی از شعبات اصلی راه باستانی شاهی بوده که از دامنه الوند، هگمتانه (پایتخت تابستانی هخامنشیان) را به بابِل در مرکز میانرودان مرتبط می‌ساخت، از راه‌های پر رفت‌وآمدی و امن دوران باستان به شمار می‌رفت. بعلاوه این راه به جهت ختم به بابِل، راه مقدسی نیز محسوب می‌شد و همچنین این دره از طریق پیچ و خمهای تاریک دره، گدوک (دره)، ورد آورد علیا، شهرستانه، اشتران به تویسرکان، نهاوند، کرمانشاه، لرستان، تخت جمشید و فارس مرتبط می ساخته است. به همین دلیل مکان مناسبی بود تا شاهان این دودمان با ایجاد سنگ نگاشته، باورها و اندیشه‌ها پاکشان و همچنین بزرگی و عظمت نیاکان خود را به رهگذران گوشزد نمایند.
این کتیبه‌ها از دیرباز نام‌های گوناگونی را بر خود گرفته‌است. تا سدهٔ ششم هجری از جمله «سنگ‌نبشته، نبشت خدایان، دادمهان یا دادبهان، تنبابر، ینبابر، ببنایه، کتیبه‌های الوند، جنگ‌نامه و گنجنامه» خوانده می‌شده است. دو نام «جنگ‌نامه» و «گنجنامه» در سده‌های اخیر مصطلح بوده‌است. دکتر محمد معین با قید احتمال، آن را به صورت اسم مرکب «بنیاد هرمز دادمهان» نیز نامیده‌است.دربارهٔ وجه تسمیهٔ گنجنامه می‌توان گفت: گنجنامه در زبان پارسی به معنای حکایت و داستان گنج است و عموم مردم را تصور بر این بوده‌است که راز گنجی نهان را در این کتیبه‌ها نگاشته‌اند، و به نظر می‌رسد واژهٔ جنگ‌نامه نیز تحت تأثیر ذهنیتی که از جنگ و جنگاوری شاهان گذشته در سر مردم بوده، یا با جایگزینی عامیانهٔ واژهٔ جنگ به‌جای گنج به وجود آمده باشد.
موقعیت صخره(سنگ) خارا طوری است که روی سنگ نبشته ها درست به سوی مشرق است؛ فرو رفتگی ها به شکل مربع مستطیل به طول 2/9متر وعرض 1/9 متر و به گودی 30 سانتی متر است. این دو لوح تاریخی هر کدام در سه ستون ۲۰ سطری به سه زبان پارسی قدیم ,بابلی نو و عیلامی قدیم نوشته شده‌اند. متن پارسی در سمت چپ هر یک از دو لوح مزبور نوشته شده و پهنای آن قریب به ۱۱۵ سانتی متر است.متن بابلی در هر دو لوح در وسط نوشته شده و عرض آن کمتر از متن پارسی است و متن عیلامی در هر دو لوح در طرف راست قرار دارد و پهنای آن از متن بابلی هم کمتر است. لوح طرف چپ کمی بالاتر در سنگ کوه کنده شده بنام داریوش کبیر است و لوح سمت راست مختصری پایین واقع گشته بنام خشایارشا میباشد. هر یک از متنهای سه گانه در هرکدام از دو لوح مشتمل بر بیست سطر بوده ,مضمون هر دو کتیبه در هر سه متن یکی و مشترک است که به خط میخی نگاشته شده است.
در اطراف دو لوح مزبور سوراخهای منظمی بر سنگ کوه دیده میشود که میرساند این دو نوشته تاریخی در عهد قدیم ظاهراً درها و پوش فلزی قرار داشته و آنهارا از گزند باد و باران و آفتاب و غیره حفظ مینموده است.
ترجمه ی کتیبه های گنجنامه: کتیبهٔ داریوش کبیر متن آن عبارت است از:
«خدای بزرگ است اهورامزدا، که این زمین را آفرید، که آن آسمان را آفرید، که مردم را آفرید، که شادی را برای مردم آفرید، که داریوش را شاه کرد، شاهی از [میان] بسیاری، فرمانروائی از [میان] بسیاری. مَنَم داریوش، شاه بزرگ، شاهِ شاهان، شاهِ سرزمین‌ها[یی] که نژادهای گوناگون دارند، شاه سرزمین دور و دراز، پسر ویشتاسب هخامنشی.»
کتیبهٔ خشایارشا نیز در قسمت پائین همین کتیبه‌است و متن آن عبارت است از:
«خدای بزرگ است اهورامزدا، که بزرگ‌ترین خدایان است، که این زمین را آفرید، که آن آسمان را آفرید، که مردم را آفرید، که برای مردم شادی آفرید، که خشایارشا را شاه کرد، یگانه از میان شاهان بسیار، یگانه فرمانروا از میان فرمانروایان بی‌شمار. من خشایارشا، شاه بزرگ، شاهِ شاهان، شاهِ کشورهای دارای ملل بسیار، شاه این سرزمین بزرگِ دوردستِ پهناور، پسر داریوش شاه هخامنشی.»
کتیبه‌های گنجنامه همدان در سال ۱۲۲۰ شمسی توسط اوژن فلاندن، نگارگر و باستان‌شناس فرانسوی و همراه او پاسکال کوست مورد بررسی و مطالعه و نگاره برداری قرار گرفت (تصویر مقابل) و بعد از ایشان، سر هنری راولینسون کاشف بریتانیایی توانست با استفاده از این کتیبه‌ها موفقیت شایانی در گشودن رمز خط میخی پارسی باستان کسب نماید. بدینسان سنگ نوشته‌های گنجنامه همدان کلیدی را به دست کاشف داد تا بوسیله آن بتواند سنگ نوشته داریوش بزرگ در بیستون را بخواند.
درخصوص کوه الوند عجایت زیادی ذکر شده است که برخی در ردیف افسانه ای و برخی بر پایه وقایع تاریخی می باشد :
ازجمله توصیفی که سیاحان از این کوه نموده اند : "با همه ارتفاع و بلندی و سرافرازی که دارد، با هیچ کوهی نجوشیده و یا نساخته است. رابطه آن با تمام کوه های بزرگ و کوچک قطع است، گویا انزوا و تکروی را بهتر دانسته و حتی بیشه و اشجار را در سر خود، کمتر جانی داده است و حتی حیوانات درنده در آن کمیابند."
شیوران در بستان السیاحه : "الوند بغایت با شکوه و با طراوت و سی فرسخ دورادست و با هیچ کوهی مرتبط نیست. دوهزار چشمه و چهار رودخانه از آن کوه جاریست و چون پیغمبری اورند نام در آن مدفون است. او را اورند نامیده اند و به کثرت استعمال الوند گفته شده. عجایب آن کوه بسیار است و احادیث چند در زیارت و تعریفش وارد شده است. گویند : چهارصد نفر از اولیا در آن کوه به کمال رسیده اند و هرگز از ابدال و اقطاب خالی نباشد و ملاقات خضر و الیاس در آن کوه واقع شده است."
محمد بن اسحق (ابن الفقیه) در کتاب اخبار البلدان آورده است : "شخصی از مردم همدان خدمت حضرت امام صادق علیه السلام شرفیاب شد، آن حضرت پرسید از اهل کدامین شهر می باشی؟ جواب داد : همدان. امام فرمودند آیا می شناسی کوهی را که به آن راوند می گویند ؟ مرد همدانی گفت : فدایت شوم، آن را اورند می نامند. حضرت فرمودند آری در آن چشمه ایست از چشمه بهشت. راوی خبر گفته مردم همدان آن چشمه را همان دانند که در قله الوند است."
آبشار گنجنامه همدان در موقعیت جغرافیایی E482625 N344541 در استان همدان واقع است. آبشار گنجنامه با ۱۲ متر ارتفاع در مسیر صعود به ارتفاعات کوه الوند و در پنج کیلومتری غرب همدان کنار کتیبه‌های گنجنامه قرار دارد. این آبشار دارای آب دائمی است و در زمستانها نیز در جریان است. دبی متوسط آب این آبشار 200 لیتر در ثانیه است که از دره زیبای عباس آباد و گنج نامه می‌گذرد. این آبشار در مسیر صعود به ارتفاعات کوه الوند و نزدیک شهر تاریخی همدان واقع شده است. وجود قندیل‌های یخی در فصول سرد، زیبایی این آبشار را دوچندان و خیل عظیمی از یخ نوردان را به خود جذب می‌کند.آبشار گنجنامه همچنین در فصول گرم سال هم علاوه بر گردشگران، صخره نوردان در صخره‌های اطراف آن سنگنوردی می‌کنند.
در پشت آبشار دشتی زیبا و پرگل در دامنه کوه الوند فرش گسترانیده است که به میدان میشان معروف است. این دشت زیبا در فصل بهار میعادگاه علاقمندان به کوه و طبیعت، گروه های مختلف کوهنوردی و دانشجویان علاقمند است. در میان صخره های اطراف دشت میشان، آبشارهای فصلی بسیار زیبایی می توان یافت. از نزدیکی آبشار گنجنامه، جاده ای جدا می شود که با گذشتن از پیچ و خم های دامنه کوه الوند و دشت های مرتفع بسیار زیبا به شهر تویسرکان، مرکز گردوی ایران می رسد. در ابتدای بهار مسیر گنجنامه به تویسرکان، به واقع دیدنی و غیرقابل توصیف می شود.
آبشار گنجنامه در فصل زمستان نیز بسیار دیدنی است. قندیل های بزرگ یخی و صخره هایی محصور در برف، مکان مناسبی برای علاقمندان به ورزش هیجان انگیز یخ نوردی است.
