کاروانسرای شاه عباسی قدمگاه یا رباط قدمگاه
بنام خدا
این بنا از نوع کاروانسراهای تابستانی یا باز بوده و از آجر با ملات گچ ساخته شده است . این بنا یکی از بناهای شاخص دوره صفوی می باشد و نحوه شکل گیری طاق ها و پوشش بنا نشان دهنده این مسئله است . کاروانسرای قدمگاه درحدود 25 کیلومتری شهر نیشابور، بخش زبرخان، روستای قدمگاه و در فاصله‌ی حدود 100 متری باغ قدمگاه و در جبهه‌ی غربی خیابان منتهی به بقعه‌ی قدمگاه قرار دارد. این اثر در تاریخ ۲۷ بهمن ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۱۰۹۱۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
در گذشته، در همسایگی بقعه‌ی قدمگاه، دو کاروانسرا، یک چاپارخانه و یک حمام، وجود داشته، که قدمت یکی از این کاروانسراها به عهد شاه عباس صفوی می‌رسیده، اما امروز، اثری از آن کاروانسرا نیست و دیگری، کاروانسرایی است که در اواخر همین دوره (صفوی)، در جوار باغ قدمگاه، واقع شده است، این کاروانسرا در گذشته، به عنوان محل استراحت و اسکان مسافران، تاجران و ... بهره‌برداری می‌شده و امروزه به عنوان یک اثر معماری، تاریخی و فرهنگی، یکی از بناها و جاذبه‌های گردشگری شهر قدمگاه و شهرستان نیشابور است.
مشخصات و ویژگی‌های ساختی و معماری:
حیاط مرکزی کاروانسرا، دارای تقریباً 625 متر مربع، مساحت است. باراندازی مرکزی در درون این حیاط قرار داشته، که اکنون، اثری از آن نیست. در این بنا، 18 ایوانچه سامان یافته است که در انتهای هر کدام از آن‌ها، حجره‌ای متصل به آن، پیرامون حیاط قرار گرفته است. در درون همه‌ی ایوانچه‌ها و حجره‌ها، بخاری دیواری و طاقچه‌هایی، تعبیه شده. کف ایوانچه‌ها از کف حیاط، حدود یک متر، بلندتر است.
اصطبل‌های کاروانسرا، به شکل U ساخته شده‌اند و سرتاسر پشت حجره‌ها، دور تا دور کاروانسرا را در بر گرفته و تنها در محل هشتی ورودی و ایوان غربی، قطع شده‌اند. چهار ورودی، در چهار گوشه‌ی فرعی حیاط کاروانسرا، این اصطبل‌ها را به حیاط، مرتبط می‌سازد.
ایوان ورودی کاروانسرا، هم‌سطح با دیوارهای طرفین، ولی بلندتر از آن‌ها، برپا گردیده، و طاقنماهایی کم‌عمق و تزئینی، با قوس کلیل، در دو طرف ورودی، روی دیوارها، اجرا شده است.
در هر گوشه کاروانسرا یک ورودی به یک فضای باز مشتمل بر دو سالن طولانی باز شده است که در حقیقت این سالن ها مال بندها یا طویله های کاوان سرا بوده اند. در هر گوشه ای از کاروانسرا یک سکویی ایجاد شده است که در حد فاصل بین دو مال بند یا طویله قرار گرفته است و حدود یک متر از زمین ارتفاع دارند و این سکوها به باربند معروف بوده اند . وقتی مسافران می آمدند بار خودشان را بر روی این سکوها می گذاشتند و خودشان در درون حجره ها استراحت می کردند .
این اثر تاریخی با مالکیت موقوفه پس از ثبت در فهرست آثار ملی کشور به همت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و شهرداری قدمگاه مرمت و بازسازی شده و هم اکنون با عقد قرارداد طولانی مدت در اختیار شهرداری قدمگاه قرار گرفته است و به عنوان مجتمع رفاهی خدمات گردشگری از قبیل ، مرکز تولید و عرضه صنایع دستی، موزه و نمایشگاه دائمی تغییر کاربری داده و مورد بهره برداری قرار گرفته است.
منبع برخی از مطالب وبلاگ زیر می باشد.
abarshahr.blogfa.com
