قلعه رودخان

سلام

قلعه رودخان دژی  زیبا و استوار است  که  با قدمت  طولانیش هنوز پا برجاست .قلعه رودخان  ، قلعه ای‌ تاریخی در 23 کیلومتری جنوب غربی شهر فومن در بخش  مرکزی و دهستان “گوراب پس” استان گیلان بر بالای کوهی جنگلی قرار دارد که در  هیچ مقطع زمانی سقوط نکرده است و هیچ‌گاه دشمنی به آن نفوذ نکرده و نتوانسته آن  را فتح کند. این قلعه در ارتفاعی بین ۶۶۵ تا ۷۱۵ متر از سطح دریا بر فراز ارتفاعات روستای  رودخان  و به خاطر اینکه این قلعهٔ تاریخی در کنار رودخانه‌ای به همین نام بنا شده ،،  معادل باستانی «دژ رودگان» یا «روگان» (دژی که در کنار رود قرار دارد) یا تغییر  یافته آن به نام قلعهٔ رودخان خوانده می‌شود .این قلعه به زبان اهالی آن منطقه که  تالش هستند قله رخون نامیده می‌شود. سپس به مرور زمان به «قلعه رودخان» تبدیل  شده است . قلعه رودخان به قلعه “هزار پله” ، “حسامی” و “سکسار” نیز معروف  است .

قلعه رودخان را برخی از کارشناسان به دوران ساسانیان و مقارن با حمله اعراب‌ به  ایران دانسته ‌اند که در دوره سلجوقیان این قلعه تجدید بنا شده و از پایگاه ‌های  مبارزاتی اسماعیلیان بوده است و برخی نیز آن را به دوران قبل ساسانیان می دانند . بر روی کتیبه سردر ورودی قلعه که اکنون در موزهٔ گنجینهٔ رشت نگهداری می‌شود،  درج شده که این قلعه در سال ۹۱۸ تا ۹۲۱ هجری قمری برای سلطان حسام‌الدین  تجدید بنا شده است. امیره حسام الدین دباج فومنی (مظفرالسلطان)، فرمانروای  بیه‌پس اولین قدرت منطقه‌ای بود که از اطاعت از صفویان سرپیچی کرد، و قلعه رود  خان را بازسازی کرد تا از آنجا به مقاومت بپردازد ولی موفقیتی به دست نیاورد و به  دربند گریخت و نهایتاً دستگیر و در تبریز اعدام شد  ،  از آن زمان به بعد، به نام "قلعه حسامی" نیز معروف شده است.  

هدایت خان حاکم فومن، در سال 1175 ه- ق در زمان قیامش علیه کریم خان زند به  تعمیر قلعه رودخان پرداخت و با تجهیز آن به توپ های جنگی، آن را برای دفاع از  خود آماده نموددکتر منوچهر ستوده در جلد یک کتاب "از آستارا تا استرآباد" قلعه رودخان را سومین  بنا از بناهای عجیب هفتگانه گیلان معرفی کرده و می گوید: 

«من تاکنون دژی به عظمت و استحکام قلعه رودخان ندیده ام. تنها دژی که می تواند  برابر همان قلعه باشد، قلعه اصطخر فارس است. دژهای خراسان و الموت رودبار و  طارم زنجان در مقابل این دژ، بسیار کوچک و ناچیزند و شاید مساحت 10 یا 12 دژ،  مساوی اراضی قلعه رودخان باشد».

شایان ذکر است اولین بار خود زکو Chozeko (خچکو) محقق روسی لهستانی  الاصل که در سال 1830 میلادی در گیلان مشغول بررسی بود، متوجه این قلعه شده و  می نویسد: «قلعه رودخان دژی است بر بالای کوهی در قسمت علیای رودخانه ای به  همین نام، باروی آن از سنگ و آجر است و در طرفین در ورودی دو برج دفاعی  مستحکم وجود دارد». صرف نظر از اندک منابع مکتوب موجود در این زمینه، با توجه به سالیابی انجام شده  توسط پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار فرهنگی، تاریخی پژوهشگاه میراث فرهنگی و  گردشگری کشور با روش ترمولومیناس، قدمت این قلعه به دوره سلجوقی بر می گردد.  البته تمامی این قلعه بزرگ در یک زمان ساخته نشده است بلکه در دوره های بعدی  مرمت و بازسازی هایی روی آن، صورت گرفته است.

 قلعه رودخان 6/2 هکتار مساحت و دیوارهای آن 1500 متر طول دارد و توسط  65  برج و بارو محافظت می شده‌ و در ساخت این قلعه از میلیون ها قطعه آجر استفاده  شده است. این آجرها در روستاهای حاشیه ی جنگل پخته شده و به قلعه آورده شده  است. جنس مصالح به کار رفته در ساختمان قلعه از آجر، سنگ لاشه، ساروج و گچ  می باشد.هر بخش از این قلعه بنا به حساسیت آن از مصالح و ضخامت خاصی برخوردار  است . بخشهای دفاعی و حفاظتی از سنگ و ساروج اند و قطورتر هستند ، بخشهای  ارگ و جاهایی که به ظرافت احتیاج داشتند از  آجر و گچ بودند و ظریف و نازک. دور  تا دور بخش غربی قلعه توسط پله ها به هم مرتبط است . با اینکه پله ها تا حدودی  خراب شدن ، ولی من توصیه میکنم دور زدن قلعه رو از دست ندهید. 

برای رفتن به این قلعه،  چه از طرف شفت چه از سمت فومن  باید از یک جاده  سرسبز و زیبا گذر کنید تا بعد عبور از شالیزارها  ، ویلاها، رودها و جنگل زیبا ، به  پایین کوه و بازارچه ی پایین قلعه برسید. از مغازه ها تا خود قلعه حدود یک ونیم تا دو ساعت از پله ها ( دو الی سه هزارتا) و  کوه باید بالا رفت . دیدن مناظر اطراف راه _ رود و درختان تنومندی که بر ای دیدن  خورشید با هم رقابت میکنند _ سختی صعود راه رو برای شما آسانتر میکنه . نکته  مهمی که باید قبل از صعود باید به آن توجه داشته باشید ، گذاشتن وقت کافی و تهیه  آب است . 

قلعه به خاطر اینکه بر روی دو قله بنا شده است، به سه بخش میانی، شرقی و غربی  تقسیم می شود..

 قسمت میانی 

  قسمت میانی ( باریک ترین بخش قلعه) که در پایین ترین سطح قلعه می باشد  دروازه   اصلی نیز در این قسمت قرار دارد. دروازه قلعه در ضلع شمالی واقع شده است. شیب تند تپه و دو برج عظیم که در دو  طرف دروازه واقع شده است، دست یابی دشمنان به قلعه را دشوار می کرده است. در  دو طرف دروازه ی ورودی، دو سکو از جنس لاشه سنگ به ارتفاع  یک و نیم متر  وجود دارد که محل استقرار محافظین بوده است.

در ورودی با قوس جناغی به عرض دو و شش دهم و ارتفاع سه و نیم متر ساخته  شده است. پس از دروازه، به یک راهرو می رسیم که در دو طرف آن سکو واقع شده  و نقش بارانداز را داشته اند. پس از ورود به محوطه ی قلعه، چند پله سنگی وجود  دارد که به سمت پشت بام بالای دروازه می روند. راه ورود به داخل برج های طرفی  دروازه نیز از همین قسمت است. برج های بزرگ دو طرف دروازه در پایین توپر  هستند و در بالا، تو خالی بوده و اتاق های هشت ضلعی دارند. هرچند از بیرون  استوانه ای شکل هستند. در اتاق های هشت ضلعی داخل برج ها، در هر وجه، یک  طاق نما به ضخامت یک و نیم متر مشاهده می شود. این طاقنماها به روزنه یا پنجره هایی برای نور و حفاظت از قلعه منتهی می شوند.  سقف برج ها با آجر به صورت دورچین و بدون تیر ساخته شده و بر روی آن  گچکاری شده است. 

قسمت شرقی قلعه

 قسمت شرقی بر فراز تپه 670 متری بنا شده که توسط یک دروازه از سایر قسمت ها  جدا می شود، شامل  زندان، در اضطراری،قورخانه (محل فعالیت‌های نظامی و زندگی  سربازان) ، حمام و آبریزگاه است.

بخش شرقی قسمت نظامی قلعه به شمار می رود. این بخش شامل دروازه ی ورودی،  زندان، محل اسکان افسران ارشد و تعدادی واحدهای مسکونی می باشد. هر قلعه ای  یک در خروج اضطراری دارد که این در، در ضلع جنوب شرقی قلعه واقع شده است.  در انتهای شمال شرقی قلعه یک ساختمان دو طبقه ی زیبا وجود دارد که محلی بسیار  دل انگیز است. در ضلع جنوبی قلعه کوهی وجود دارد که در دل آن غاری هست که به گفته ی محلی ها  زمانی محل نگهبانی سربازها بوده و اگر حمله ای صورت می گرفته، از آنجا به قلعه  علامت می داده اند. این غار دهانه ای به عرض سه و ارتفاع چهار متر دارد و عمق  آن 15 متر است  .

 قسمت غربی 

 قسمت غربی روی شیب تند کوه بنا شده و شامل چشمه، حوض، آب‌انبار، سردخانه،  حمام، آبریزگاه شاه‌نشین (محل زندگی حاکم و حرم‌سرای وی)و چند واحد مسکونی که  با برج و بارو محصور شده‌اند، دیگر بناهای این بخش را تشکیل می‌دهند.  مهمترین سازه ی بخش غربی، شاه نشین است که در فاصله 200 متری از دروازه ی  ورودی و بر بلندترین نقطه ی قلعه (ارتفاع 778 متری از سطح دریا) واقع شده و  محل استقرار حکمران بوده است. از این مکان بر کل قلعه و اطراف آن اشراف کامل  وجود دارد.  این بنا از لحاظ شکل و ابعاد با سایر سازه های قلعه متفاوت است. از دو  بخش تحتانی و فوقانی و یک تراس تشکیل شده است. این تراس محل خوبی برای  نشستن و تماشای قلعه است. قسمت های اعظم بنا تخریب شده است. طبقه ی هم کف  دو اتاق و یک ایوان داشته است. ایوان مرکزی با راه پله ای به طبقه ی فوقانی می  رود. اتاق فوقانی از داخل هشت ضلعی و از خارج نیم استوانه بوده است.

 برج های  دیده‌بانی دور تا دور قلعه را احاطه کرده که اتاق‌های هشت ضلعی آن با  طاق‌های گنبدی پوشانده شده است. دور تا دور دیوارها و برج‌ها روزنه‌هایی شیب‌دار  دیده می‌شود که برای ریختن مواد مذاب و تیراندازی تعبیه شده‌اند. یکی از نکات جالب  توجه این قلعه ، برجهای دو طبقه آن است که ظرفیت برج را دو برابر  میکرد.  این برج ها از نظر قطر و شکل کمی با  هم متفاوتند اما نقشه داخلی اکثر آنها یکی است.

این برج ها همگی مسقف بوده و طاق آنها با آجر دورچین شده  و سقف برخی از آنها چوبی بوده اند. اگر به داخل برج ها بروید  درخواهید یافت که اجاق و دودکش دارند تا نگهبانانی که به انجام وظیفه مشغولند در  سرمای زمستان گرم شوند. در ضمن برج مسقف، نگهبانان را از گزند باد و باران و  برف در امان نگه می داشته است . 

قبلاً چشمه آبی که منبع اصلی آب قلعه بود، در محوطه قلعه دیده می شد و معروف  است که این آب را با گنگ (= تنبوشه) از ییلاق زرد خونی آورده اند. این چشمه پس  از زلزله سال 1369 گیلان خشک شده بود که به وسیله سازمان میراث فرهنگی و  گردشگری گیلان احیاء شده است. 

آب انبار از نمای بالا

در پایین ترین قسمت قلعه آب انبار آن قرار دارد . آب آن توسط چشمه داخل قلعه  تامین میشده و آب اضافی آن توسط کانالهایی به بیرون قلعه هدایت می شد .

قلعه رودخان به دلیل اهمیت و اعتبار تاریخی، معماری، هنری، استراتژیکی، نظامی و  وسعت قابل توجه، در تاریخ 30/5/1354 به شماره 1549/3 در فهرست آثار ملی  ایران به ثبت رسیده است

منابع مطالب بالا  ویکی پدیا و سایت مکانبین می باشد.

برای دیدن عکس های دیگر از قلعه رودخان اینجا کلبک کنید.

منارجنبان اصفهان + عکس های قدیمی و جدید از منارجنبان

سلام

در ایران برخی مناره‌ها قابلیت تکان خوردن را دارند که به اصطلاح به آنها منارجُنبان می‌گویند. از معروفترین منارجنبان‌های ایران یکی در اصفهان و دیگری در شهرستان اردکان و در بخش خرانق واقع شده‌اند.البته مناره های دیگری هم در کشورهای دیگر مثل عربستان، عراق و در کشور خودمان وجود دارد که تکان می خورند، مناره هایی مثل چهل دختران، منارساربان، منار مسجد علی و منار زیار اما تنها چیزی که منارجنبان را از رقبایش متمایز می کند این است که بیشترین لرزش و حرکت به اسم این بنا ثبت شده است. منارجنبان 700 سال پیش از خشت و آجر ساخته شده اما با وجود تکان های زیاد هنوز هم سالم و سرپاست. خیلی ها بعد از بازدید از این بنا به دنبال راز جنبیدن آن می گردند.

یکی از بناهای با ارزش و منحصر به فرد شهر اصفهان ، بنای تاریخی منارجنبان می باشد. ساخت این بنای ارزشمند مربوط به دوره ی ایلخانی در زمان اولجایتو ، یکی از حکمرانان ایلخان مغول می باشد. تنها تاریخ ذکر شده در این بنا مربوط به سال 716 هجری قمری است که زیر ساختمان و بالای مقبره نصب شده است .

در گذشته منارجنبان از شهر جدا و در دهکده‌ای به نام «کارلادان» قرار داشت. ولی امروزه این محل و بنا جزو اصفهان است و در 6 کیلو متری مسیر جاده اصفهان _ نجف آباد ، در خیابان آتشگاه و در نزدیکی محلی به نام نصرآباد قرار دارد .

این بنا از یک ایوان با دو مناره و صحن پیرامون تشکیل شده است که بر روی مقبره ی یکی از عرفای قرن هفت هجری قمری بنام عمو عبداله کارلادانی ساخته شده است .  سبک ساختمان این ایوان که تزئینات کاشی کاری نیز دارد ، سبک مغولی است و کاشی های فیروزه ای رنگ به شکل ستاره چهار پر دو لنگه طاق و اطراف ایوان را زینت می دهد . مناره‌ها نیز بعداً و در تاریخی که درست معلوم نیست و احتمالاً در پایان روزگار صفوی به ایوان مزبور اضافه شد .

در طبقه هم کف بنا و در زیر قو س های اصلی و بر سطح هرکدام کاشی کاری تزئینی به فرم صلیبی با کاشی آبی لاجوردی بر سطح آبی فیروزه ای دیده می شود که به عنوان یکی از ویژگیهای تزئینی کم نظیر در این بنا به حساب می آید. بر ساقه منارهها نیز تزئیناتی مرکب از کاشی های ریز در ترکیب با آجر بدنه دیده می شود که اشکال زیگزاگی و افقی آن در بیننده مشتاق یادآور مفاهیمی عرفانی است که در سایر آثار معماری این دوره نیز دیده می شود .

برمزار آن روحانی زاهد و عابد قطه سنگی مرمری قرار داده اند که سوره یس از قرآن کریم حاشیه آنرا زینت داده است . کتیبه های دیگری نیز در این آرامگاه هست که از آن جمله است. کتیبه ای بر سنگ مرمر بالای سنگ اصلی که از عمو عبدالله به عنوان یک مرد پرهیزکار و زاهد نام می برد و تاریخ او را نیز ذکر می کند .

وجود دو اتاق کوچک موسوم به "چله خانه" از دیگر نشانه های بارز ساختمان منارجنبان است که گفته می شود در این چله خانه در گذشته های دور مشاهیر و عرفا به مدت چهل شب با هدف تقویت روح معنوی خود عزلت گزینی می کرده اند.

یکی از نکات جالب توجه این بنا ، مناره های آن است که قابلیت حرکت دارد بطوری که با تکان دادن یکی از آنها دیگری نیز به حرکت در می آید . و سپس به تمامی سقف ساختمان لرزش منتقل می کند. 

چنانچه فردی بر بالای یکی از مناره رود و دست های خود را داخل یکی از دیوارهای واسط میانی پنجره های فوقانی آن قفل و شروع به تکان دادن مناره کند، مناره به نوسان در آمده و همزمان با آن مناره دیگری و در واقع کل ساختمان به نوسان در میآید که تنها نوسان مناره قابل دیدن است ( البته یک زنگوله بر مناره آویزان کردند که حرکت آن بیشتر محسوس شود )و برای دیدن نوسان بنا می توان لیوان آبی را بر روی قبر " عمو عبدالله" قرار داد و سطح لغزان آن را مشاهده کرد. به کاربردن آجرهایی با ویژگیهای خاص که ضریب ارتجاعی بالاتری نسبت به آجرهای به کار رفته در بخش های دیگر دارد و همچنین توجیه حرکت مناره ها با تکان یکی از آنها بواسطه قوانین فیزیکی نه تنها راز جنبیدن این مشهورترین مناره جنبان جهان را آشکار می کند بلکه بیانگر دانش فنی بسیار عمیق سازندگان آن در هفت قرن پیش بوده است. سازندگانی که نامی از آنان بطور مشخص در دست نیست . البته بنا به نظر کارشناسان مناره های دیگری نیز وجود دارد که دارای همین خاصیت بوده و همزمان با این بنا ساخته شده اند. مناره های مسجد اشترجان در 40 کیلومتری غرب اصفهان که قسمت اعظم آن تخریب شده و یا یکی از مناره های مسجد حضرت علی (ع ) در بصره که بنا به نظر " ابن بطوطه" سیاح معروف مراکشی در قرن هشتم قمری، تکان می خورده و از این جهت ارزش مسجد را برای زائرین دو چندان کرده است.همچنین گفته می شود که تقریبا همه منارهها این خاصیت را دارند اما شاید کوتاهتر بودن منارجنبان سبب تکان خوردن کل بنا می شود. در سالیان گذشته بازدید کنندگان آزادانه تا بالای مناره ها می رفتند و اقدام به تکان دادن آن میکردند اما چندسالی است که به دلیل اینکه تکانهای دائمی باعث آسیب به بنا می شوند، مسئولین برنامه ای ترتیب داده اند که هر یک ساعت یک نفر از راهنمایان که آشنا به مقدار نیروی لازم برای تکان دادن مناره ها است، به بالای یکی از مناره ها رفته و آنرا تکان می دهد تا بازدیدکنندگان به خوبی اهتزاز آنرا مشاهده و حس کنند و در عین حال از بوجود آمدن آسیب های احتمالی به بنا نیز پیشگیری شود. ( البته آن نیز این اواخر متوقف شده است) راه صعود به بام و مناره‌ها نیز به وسیله درگاه کوچکی است؛ که با پلکانی مارپیچ با 17 پله به بام مربوط می‌شود. 

ارتفاع ایوان از سطح زمین 10 متر و ارتفاع هر یک از دو مناره از سطح زمین 17/5 متر است. علت علمی حرکت مناره های منارجنبان به ساختاره سازه و معماری ویژه آن است. وجود مصالح ساختمانی بسیار سبک در قسمت های بالائی ، ارتفاع کم مناره ،وجود فاصله بین هر مناره و ساختمان ، کلاف های چوبی که در قسمتهای بالا و پائین هر یک از دو منار به کار رفته است و همچنین پدیده فیزیکی به نام تشدید ( رزنانس) ، عامل موثر در حرکت دادن مناره ها به شمار می رود .

 

در ضمن اطراف و محوطه این بنای تاریخی قبرستان عمومی بوده است .

چند عکس دیگر از زاویه های مختلف

چند عکس قدیمی از منارجنبان

خانه عباسیان در شهر کاشان

سلام

خانه تاریخی عباسیان یکی از زیباترین خانه های تاریخی(کاشان) ایران به شمار می رود به طوریکه این مجموعه از جمله برجسته‌ترین آثار معماری و یکی از نامزدهای دریافت جایزه بهترین بناهای مسکونی ایران است . همچنین به علت وجود چشم اندازهای زیبای معماری ایرانی و اسلامی تاکنون جهت ساخت مجموعه های تلویزیونی و سینمایی چون سریال های مسافر ری (زندگی حضرت شاه عبدالعظیم) ، ملاصدرا ، خانه ای در تاریکی (ماه تابان) ، جابر بن حیان و ... مورد استفاده قرار گرفته است.

خانه عباسیان در خیابان علوی،در کوی سلطان امیراحمد قرار دارد ، این بنای تاریخی در حدود سال های 1245 تا 1250 هجری قمری توسط مرحوم سیدابراهیم تاجر کاشانی(از تجار معروف و بنام چینی و بلور جات در کاشان) ، پدربزرگ آیت اله سید محمد علوی بروجرودی معروف به «سید باغ» ، شروع به ساخت گردید. معمار این مجموعه فردی ناشناس است که این بنا را در مدت 20 سال ساخته است . این مجموعه که از اولین خانه های  پنج طبقه ایران به شمار می رود ، شامل پس سرداب ، سرداب ، همکف ، بالا و بهارخواب است. یکی از ویژگی هایی که این خانه تاریخی را در زمره شاهکارهای معماری ایرانی قرار داده و از دیگر خانه های تاریخی متمایز کرده، بالاتر بودن مساحت زیربنای آن از وسعت زمین این خانه است. در حالی که وسعت زمین این خانه حدود 5 هزار متر مربع است، به دلیل تعدد طبقات ، زیربنای آن بیش از 7 هزار مترمربع است.

مجموعه تاریخی عباسیان دارای پنج حیاط است که هر یک از حیاط ها صرفنظر از اشتراکات دارای معماری منحصر بفرد می باشند. این تمایز در معماری به حدی است که پس از مرگ صاحب اولیة بنا، مجموعه به پنج قسمت تفکیک شده و به مرور زمان در اختیار افراد مختلف قرار می گیرد و صاحبان بعدی از یکتا بودن مجموعه در گذشته اظهار بی اطلاعی و حتی تعجب می کنند.

اما چرا کل این مجموعه به نام عباسیان معروف شده است؟

در حدود یکصد سال پیش یکی از حیاطهای مجموعه (حیاط بیرونی) به یکی از تجار فرش کاشان به اسم آقای عباسیان به مبلغ هزار تومان فروخته شد. خبر فروخته شدن خانه ای با این قیمت در زمان خود در کل شهر پیچیده و تا در مدتها نقل محافل گردید. از آن پس کل این مجموعه به خانة عباسیان معروف و مشهور شد. متاسفانه معمار و هنرمندان چیره دست این بنای تاریخی بسیار زیبا و ارزشمند، نامعلومند. مجموعه فعلی شامل 3 حیاط بیرونی، اندرونی، حوضخانه و حیاط باغ است، ولی حیاط خدمه هنوز خریداری نشده است. 

 در سال‌های اخیر 4 باب از 5 باب خانه خریداری و بازسازی شد. از 4 باب خانه خریداری شده، دو واحد آنها به صورت طرح معمول معماری بافت قدیم کاشان یعنی گودال باغچه و یکی از آنها حوض خانه که محل تدریس آیت الله علوی بوده، و در اصل باغ بوده است ، که داخل باغ هشت باب خانه جدید ساخته شده است و بخشی از آن منزل مسکونی آیت الله علوی بوده که به صورت نیمه مخروبه باقی مانده است. خانه‌های عباسیان به لحاظ معماری، دارای طرحی بسیار قوی و غنی و از نظر تزئینات گچبری و نقاشی و کاربری تزئینات معماری اسلامی نظیر رسمی بندی، یزدی بندی، قطاربندی،( مقرنس) و گره سازی در اوج زیبایی و ظرافت می‌باشد.

این بنای تاریخی از لحاظ معماری و تزیینات نیز حایز اهمیت فراوان است. سبک اصلی معماری بنا به گودال باغچه موسوم است. در این سبک معماری، بنا پایین‌تر از سطح کوچه احداث شده و اصطلاحاً گود می‌باشد.مزایای ساخت بنا بدین شکل، عبارتند از: 1- استفاده از آب قنات: در گذشته به علت استفاده از آب قنات و به جهت تامین فشار آب برای جریان داشتن در قسمت های مختلف بنا، آنرا نسبت به سطح کوچه عمیق تر می ساخته اند. 2- استفاده از خاصیت عایق بودن خاک در مقابل حرارت و برودت در گرما و سرما برای خنک سازی و گرم کردن بنا در تابستان و زمستان 3- استفاده از خاک گود برداری برای تامین مصالح به کار رفته در بنا: همزمان با عملیات گود برداری، کوره های پخت آجر نیز در کنار مجموعه بر پا شده و از خاک گود برای پخت خشت خام استفاده می شده است. این امر علاوه بر صرفه جویی بسیار در هزینه و زمان، موجب استحکام نسبی بنا نیز می شده است.

سایر ویژگی های بکار رفته در معماری این بنای ارزشمند به شرح زیر می باشد: 1- قرینه سازی: در هر ضلع این بنا اگر خطی فرضی در وسط ضلع ترسیم شود، طرفین ضلع کاملاً قرینه می باشد. این ویژگی در جای جای بنا استفاده شد که زیبایی خاصی را موجب گردیده است. کاربرد جالبی از این ویژگی در یکی از قسمت های بنا، در ادامه ذکر خواهد شد. 2- تنوع فصلی: بنا دارای قسمتهای تابستانی و زمستانی نشین بوده و در هر فصل از سال از قسمتهای خاصی از بنا، متناسب با وضعیت آب و هوایی آن فصل، استفاده می شده است. 3- معماری درونگرا: بر خلاف بناهای امروزی که ظاهر بنا دارای تزئینات بسیار می باشد. در بناهای قدیمی، ظاهر بنا بسیار ساده و دارای تزئینات کم می باشد و بالعکس درون بنا بسیار با شکوه و زیبا می باشد. 4- معماری محجّبه (نقاب دار): به علت آنکه معماری دوران قاجار یک معماری مذهبی است و شهر کاشان نیز از دیر باز به دارالمومنین معروف است، رعایت مسائل مذهبی در معماری خانه عباسیان بسیار مشهود می باشد. از مصادیق این امر، تقسیم بنا به دو بخش اندرونی و بیرونی، اتاقهای تو در تو و متعدد، جدایی محل سکونت آقایان و خانمها در تالارها، وجود دیوار حجاب در اطراف فضای بام برای گرفتن دید همسایه به داخل بنا و... می باشد. حتی در؛ کوبة درب ها نیز دو دستگیره با صداهای متفاوت تعبیه شده است که از طریق صدای کوبه می شده به جنسیت فردی که پشت درب است پی برد.

کل بخشهای مختلف این مجموعه به سه بخش اصلی تقسیم می گردد. بخش اندرونی، بخش بیرونی و بخش خدمه. الف) بخش بیرونی: (طبقات بالا) بیرونی قسمتی از خانه است که برای اسکان موقت از آن استفاده می شده است. در این بخش اتاق ها و فضاهایی وجود دارند که برای اقامت میهمانان تجاری، مسافران و اقوام از آنها استفاده می شده است. حتی اتاق های کار صاحبخانه هم در بخش بیرونی قرار داشته اند. قسمت های مختلف بخش بیرونی به شرح زیر می باشند:

1- اتاق آیینه: اتاق های شاه نشین، زیباترین و مجلل ترین اتاق های خانه های قدیم بوده اند. تزئینات بسیاری اعم از گچبری ها، آیینه کاری ها، درها و پنجره های رنگین، پنجره های گچی نازک و... در ساخت این اتاق ها به کار رفته است. در فضای سقف این اتاق آیینه کاری های زیبا به شکل ماه، ستاره و شمسة مرکزی وجود دارد که به همراه منشورهای شیشه ای معلق شده با نخهای ابریشمین، جلوة بسیاری زیبایی را بوجود آورده اند. این آینه کاریها علاوه بر تزیین اتاق، در شب و با روشن کردن چراغی کوچک، توسط انعکاس نور، ضمن تامین قسمتی از روشنایی اتاق. طرح یک آسمان مجازی را (در سقف) باز سازی می کرده اند. یکی دیگر از تزئینات بکار رفته در اتاق شاه نشین، درهای موسوم به «ارسی» می باشد. فضای فوقانی این درها، دو جداره بوده و لذا این درها به صورت عمودی حرکت می کنند. از اتاق شاه نشین جهت پذیرایی از مهمانهای ویژه و نیز مراسم خاص مثل عروسی استفاده می شده است. از این جهت به آن اتاق عروس می گفته اند.

2- سر پوشیدة بزرگ: سر پوشیده فضایی است که از آن در مراسم مذهبی، جشن ها، عزاداری ها و... استفاده می شده است. سر پوشیده ها معادل سالن های اجتماعات یا اتاقهای کنفرانس امروزی بوده اند. سر پوشیده در دو طبقه بنا شده است. طبقة پایین مخصوص آقایان و طبقة بالا مخصوص خانم ها بوده است. هوای سرپوشیده توسط یک بادگیر تهویه می شده است. سر پوشیده دارای سقف مخصوصی است که آنرا کلاه فرنگی می گویند. کلاه فرنگی دارای پنجره های مشبکی به اسم پنجره های موشی می باشد که نور داخل سر پوشیده را تأمین می کنند. سر پوشیدة بزرگ به واسطه قرار گرفتن در بخش بیرونی، وسیعتر و دارای تزئینات کمتر بوده و برای برگزاری مراسم عمومی استفاده می شده است.

3- ایوان بهاره: از ایوان بهاره در فصول معتدل سال استفاده می شده است. همانطور که قبلاً گفته شده، قرینه سازی یکی از ویژگی های معماری بنای عباسیان می باشد. معماری این بنا از این ویژگی به طرز هوشمندانه ای در این قسمت استفاده کرده است. طرفین ایوان بهاره به صورت کاملاً قرینه و مشابه یکدیگر ساخته شده است. در کنار ضلع سمت چپ ایوان، اتاقهای متصل به سر پوشیده واقع شده است. حال آنکه در ضلع سمت راست اتاقی وجود ندارد. به عبارت دیگر پشت ضلع راست، زمین همسایه قرار دارد و در اصطلاح معماری، زمین در این قسمت «قناصی» دارد. معمار با استفاده از اصل قرینه سازی دو وجه را کاملاً شبیه به هم ساخته و عیب زمین را پوشانده است.

4- اتاق های آیینه: این اتاق های کوچک، گویا محل کار صاحبخانه بوده اند. در پشت این اتاق ها درب کوچکی قرار دارد که مستقیماً به بیرون خانه راه دارد. اتاقهای آیینه دارای یک ویژگی جالب می باشند. اگر روبه روی یکی از درهای این اتاقها بایستید، تکرار چارچوب درب ها به مانند تصویر در آینه های موازی بوده و این تکرار منظرة زیبایی را بوجود آورده است. از این رو این اتاقها را آیینه می گویند. قسمت پایین تمام درها، تخته ای وجود دارد که در نگاه اول به نظر می رسد عامل مزاحمی در برابر رفت و آمد می باشد. به این قسمت در، «جناب در» می گویند که وجود آن دارای چند خاصیت می باشد: 1- از ورود گرد و خاک و نیز حشرات موذی مثل عقرب به داخل اتاق جلوگیری می کند. 2- در هنگام عبور از در، متذکر می شود که شخص، کفش های خود را در بیرون از اتاق در آورد. 3- به علت آنکه پای در بلند بوده و سقف در کوتاه است، شخص مجبور است خم شود و نوعی ادب و احترام را نسبت به افراد داخل اتاق به جای آورد.

5- سر پوشیدة کوچک: این سرپوشیده نیز به مانند سرپوشیدة بزرگ می باشد که توضیحات آن در قبل ذکر شد. سرپوشیدة کوچک در حدفاصل اندرونی و برونی واقع شده و برای برگزار مراسم خصوصی تر از آن استفاده می شده است. لذا کوچکتر بوده ولی تزئینات آن بیشتر است. برای تزئین این سر پوشیده از دو رنگ تیره و روشن استفاده شده و با استفاده از تضاد رنگ ها منظرة جالبی خلق گردیده است. در گرداگرد سر پوشیدة کوچک حلقه هایی وجود دارد که مخصوص آویزان کردن وسایل روشنایی بوده است.

6- اتاق مرکزی: این اتاق به علت قرار گرفتن در مرکز بنا به نوعی قلب ساختمان به حساب آمده و دارای یک ویژگی شاخص می باشد. و آن هم تسلط و دید به طرفین می باشد. از این اتاق هم می توان بخش اندرونی بنا را نگاه کرد و هم قسمت بیرونی را زیر نظر داشت. بدین علت این اتاق مربوط به صاحب خانه بوده است. تزئینات بسیار زیبایی در این اتاق کار شده است که از آن جمله می توان به گچبریهای زیبا، درب های ارسی و پنجره های مشبکی گچی اشاره نمود. تعداد زیادی از پنجره های مشبک گچی در این اتاق استفاده شده است که دارای ظافت خاصی می باشد. قالب (بدنة) این پنجره ها از گچ تقویت شده می باشد و تکه شیشه های رنگی به پشت آنها چسبانده شده است و در حقیقت روی اصلی این پنجره ها، سمت داخل اتاق می باشد که خود دلیلی بر معماری درونگرا می باشد. در گوشه ای از این اتاق شومینة گچی زیبایی وجود دارد که مربوط به بنای اولیه نمی باشد. بلکه در جریان تفکیک صورت گرفته در مورد بنای اولیه، اتاق مرکزی نیز، به دو قسمت تقسیم شده و این شومینه در یکی از وجه های آن ساخته شده بود. در جریان مرمت و بازسازی بنا، دیوار کاذب برداشته شد و خود شومینه هم به طور سالم جدا گردید.

 

ب) بخش اندرونی: (طبقات بالا) اندرونی مکانی برای زندگی روزمرة خانواده بوده است. در حقیقت اندرونی متعلق به محارم خانواده بوده است و توسط درب ها و راه های مخصوص به خود از سایر قسمت ها جدا می شده است و لذا نامحرم ها و مهمانان به این قسمت دسترسی نداشته اند.

1- اتاق شاه نشین: قسمت اندرونی نیز دارای یک اتاق شاه نشین مخصوص به خود می باشد. در سقف این اتاق نیز طرح های شمسه و ستاره (البته به نحوی زیباتر) بکار رفته است که تعداد زیادی از قطعات آیینة آن، اصیل می باشد. این اتاق مجهز به یک شومینة زیبا می باشد. اطراف این شومینه با استفاده از آب طلا کاری و رنگ های طبیعی، طرح های تزئینی زیادی ایجاد شده است. فضای بالای این شومینه دو جداره است که مخصوص هدایت دود به بیرون بوده و نیز سوراخ هایی جهت تزریق هوا (به منظور کمک به سوختن بهتر) در پایین شومینه تعبیه شده است.

2- دریچه راه مخفی: در گوشة یکی از اتاق های اندرونی دریچه ای وجود دارد که زیر آن تعدادی پله وجود دارد و به یک نقب طولانی متصل است که راه فرار یا راه مخفی خانه می باشد. در قدیم از طریق این راهها، ساکنان بنا به خانه ها و یا حتی محله های اطراف دسترسی داشته اند و گویا در قدیم خانم ها نیز جهت رفت و آمد به حمام های عمومی از این راه ها استفاده می کرده اند.

3- اتاقک مخفی: در گوشة یکی دیگر از اتاق های بخش اندرونی، دریچه ای وجود دارد که برخلاف قبلی به جایی وصل نیست بلکه به اتاقک کوچک و تاریکی متصل است. حدس های مختلف دربارة کاربری این اتاقک زده می شود که آنچه قویتر می باشد بدین صورت است که محلی جهت نگهداری اشیاء قیمتی و گرانقیمت بوده است. معمار با هوشیاری تمام، مکان مخفی را در طبقات بالا طراحی کرده است در صورتیکه تصور عمومی این است که مکانهای مخفی باید در طبقات پایین و زیر زمین ها باشند.

ج) بخش اندرونی: (طبقات پایین) 1- سرویس های بهداشتی قدیمی: توالت های قدیمی بنا در پشت راه پله های متصل کنندة طبقات ساخته شده اند. در این مکان ها رفت و آمد کم است، دید مستقیم وجود ندارد و بوی بد نیز آزار دهنده نمی باشد. توالت بخش اندرونی پشت راه پلة ابتدایی آن بوده و در کنار آن هم کانال آبی جهت استفاده وجود دارد. جالب است بدانید که در طراحی توالت ها رعایت این نکته الزامی بوده که فاصلة بین توالت تا نزدیکترین اتاق حداقل 7 قدم است. (می دانیم که در مسایل شرعی آمده که پای نجس با هفت قدم راه رفتن روی زمین پاک می شود).

2- سردر راه پلة بخش اندرونی: در این سر در نقوش شمعدان های بلورین گچبری شده است که اشاره به شغل صاحب اولیة بنا دارد. در قدیم مرسوم بوده که شغل بنا داخل گچبری ها و تزئینات منعکس شود تا نوعی تبلیغ و معرفی باشد که از این دست می توان به طرح فرش در خانه طباطبایی ها و طرح سماور و ساعت در خانه بروجردی ها اشاره نمود.

3- حوضخانه: به علت قرار گرفتن شهر کاشان در ناحیه گرم و نیز مجاورت با کویر، معماران و طراحان بناهای قدیمی سعی می کرده اند جهت تعدیل دمای بنا و نیز خنک شدن ساکنین خانه در فصول گرم سال، حداکثر استفاده را از معماری بنمایند که طراحی فضای حوضخانه از جملة این تمهیدات می باشد. حوضخانه به خاطر وجود حوض ها و نهر های آب، کانال های گردش آب از اطراف اتاق های آن، کانال های متصل به بادگیر و مسایل خاص معماری دارای هوایی مطبوعی است که خنکی آن در مقایسه با سایر قسمت های بنا کاملاً محسوس می باشد. از حوضخانه جهت خنک شدن و تفریح در فصول گرم سال استفاده می شده است. نورگیر (پاسیو) مرکزی حوضخانه باعث تامین روشنایی آن می شود و در طرفین آن اتاق های مخصوصی وجود دارد. آب قنات در ابتدا وارد حوضخانه شده و سپس به یکی از اتاق های جنبی هدایت می شود. داخل این اتاق حوض کوچکی وجود دارد که در طرفین این اتاق کانال های عبور آب وجود دارد که باعث خنکی فضای این اتاق می شود. عایق بندی دقیق این کانال ها بسیار جالب است و با توجه به آنکه هر گونه نشتی باعث تخریب پایه ها و طبقات فوقانی می گردد، دقت عمل و شجاعت معمار قابل تحسین می باشد. درب های گره چینی شده (ارسی): درب ها و پنجره های حوضخانه با استفاده از هنر گره چینی ساخته شده اند که در این هنر از چسب و میخ استفاده نمی شود بلکه قطعات چوب به مانند پازل در یکدیگر فرو رفته و طرح های زیبایی را ایجاد می کنند. حوضخانه از لحاظ معماری دارای یک حیاط ویژة دو طبقه است که راه مستقیم و انحصاری به ورودی اصلی خانه دارد.

4- چاه آب: سیستم آبرسانی بنا علاوه بر آب قنات از چاه های آب نیز استفاده می کند. دو حلقه چاه عمیق در بنا وجود دارد که یکی از آن ها جهت ذخیرة آب و دیگری جهت تأمین آب مورد نیاز حوض ها، باغچه ها و سایر قسمت ها می باشد. آب این چاه های عمیق (چندین ده متر) توسط چرخ های مخصوص و توسط نیروی انسانی بالا آورده می شده است. این چرخ ها دارای دو سطل بوده اند که سطل ها در خلاف جهت همدیگر حرکت می کرده اند و آب را در حوضچه های کناری ریخته و سپس توسط کانال های زیر سطحی به سیستم آب رسانی بنا تزریق می کرده اند.

5- حیاط باغ: این حیاط در گذشته دارای حوض های آب و درختان سر سبز بوده که محیط دل گشا و مفرح آن باعث شادی روح اهالی خانه می شده است. به علت آنکه مرمت این حیاط به اتمام نرسیده است هنوز قابل بازدید نمی باشد. نکته قابل توجه در مورد این حیاط مربوط به فرزند صاحب اولیه بنا می شود. ایشان آیت ا... سید محمد علوی بروجردی از علمای مشهور و برجستة معاصر کاشان می باشند. سه حیاط از مجموعه حیاط های پنجگانه در سهم الارث ایشان قرار می گیرد، (حیاط اندرونی – حوضخانه و باغ) که از حیاط حوضخانه به عنوان مکتب خانه و محل تدریس استفاده نموده و حیاط باغ را محل اقامة نماز جماعت خویش قرار می دهند که بدین علت در بین اهالی شهر به سید باغ یا آسید محمد باغ معروف و ملقب می گردند.

6- سرداب بزرگ: بواسطة گرمای هوای مناطق کویری (پس از صرف ناهار) به انسان حالت خواب دست می دهد و لذا در قدیم از سرداب برای استراحت و خنک شدن استفاده می کرده اند. هوای سرداب خنک است ولی این خنکی، مرطوب نیست بلکه مطبوع است و عواملی چون، معماری خاص سرداب، اختلاف سطح زیاد با کوچه، بادگیرها، کانالهای عبور آب از زیر سطوح و نیز پس سرداب های کناری در خنکی هوای آن تأثیر بسزایی دارند. پس سرداب ها، اتاقک های کوچکی هستند که داخل خاک و با استفاده از نوک تیشه حفر می شوند و در بدنة آن هیچگونه مصالحی بکار نمی رود و خنکی زیاد آن موجب می شده که مواد غذایی فاسد شدنی را در پس سرداب نگهداری کنند.

7- رخشویخانه: داخل رخشویخانه، حوض آب و کانال های ورود و خروج آب وجود دارد که از فضا برای شستشوی لباس ها و پارچه های کثیف استفاده می شده است.

8- عبادتگاه: در مجموعه تاریخی عباسیان تقریباً تمامی امکانات لازم برای زندگی روزمره انسان وجود دارد. این بنا حتی مجهز به نوعی مسجد هم می باشد. پس سردابی که در حد فاصل اندرونی و بیرونی قرار گرفته است به عنوان عبادتگاه و خلوتگاه خصوصی بوده که داخل آن توسط گچبری اسماء مقدسه، ادعیه و آیات قرآن تزئین شده است. همچنین در گوشه ای از این پس سرداب، تاریخ «سنة 1252» به چشم می خورد که تنها سند موجود در بنا بوده و سال اتمام ساخت عبادتگاه را مشخص می سازد.

د) بخش بیرونی: (طبقات پایین) 1- آب انبار: به علت آنکه در قدیم، آب قنات جیره بندی بوده و در تمام ساعات شبانه روز دسترسی به آب میسر نبوده است، آب در مخازنی مخصوص ذخیره شده و مورد استفاده قرار می گرفته است. آب انبار مجهز به چاه آب، چرخ چاه و مخزن آب است. آب توسط چرخ چاه در مخزن ذخیره شده، با روش های فیزیکی و شیمیایی خاص، تصفیه گشته و پس از تست سالم بودن، مصرف می شده است. عایق بندی و سیستم خنک سازی آب قابل توجه می باشد.

ه) بخش خدمه: این بخش متعلق به خدمتکاران و مستخدمین بوده و دارای حیاط و راه عبور و مرور جداگانه می باشد. این بخش شامل اتاق های کار خدمه، مطبخ و حیاط خدمه می باشد. 1- مطبخ: مطبخ همان آشپزخانه های قدیمی است که از آن برای تهیة غذا و پخت و پز استفاده می شده است. داخل مطبخ حوض آبی وجود دارد که مجهز به کانال های ورود و خروج آب بوده و از آن برای شستشو استفاده می شده است و ابعاد آن هم برای رعایت حدّ آب کر مناسب می باشد. درون مطبخ، محل های نگهداری ظروف، تنور و اجاق ها به چشم می خورد. همچنین یک مکندة قوی هوا بالای سر تنور و اجاق ها تعبیه گردیده است که نقش یک هود طبیعی را بازی کرده و دود و دَمِ ناشی از پخت غذا را توسط یک کانال مرتفع به فضای بیرون مطبخ منتقل می کند. نور فضای مطبخ توسط نورگیرهایی که به حیاط خدمه راه داشته اند. تأمین می شده که اکنون مسدود گشته اند.

2- حیاط خدمه: این حیاط مکانی برای اقامت، استراحت و کار خدمه بوده و دارای راهی به مطبخ نیز بوده که در حال حاضر بسته می باشد. این حیاط تنها قسمت مجموعه است که تا کنون برای خرید آن توافقی با ورثه صورت نگرفته است و لذا در حال حاضر مسکونی بوده و راه ارتباطی آن با سایر قسمت های مجموعه مسدود می باشد. و) ورودی مجموعه: ورودی مجموعه عباسیان در نوع خود جالب توجه می باشد. پس از ورود از سمت کوچه به داخل بنا از یک سطح شیبدار عبور می کنیم تا به یک هشتی زیبا و سقف برسیم. سطح شیبدار باعث می شود تا تغییر ارتفاع به آهستگی صورت بگیرد. وجود هشتی باعث می شود که دید مستقیم از داخل کوچه به داخل بنا از بین رفته و نوعی حجاب ایجاد شود. مسقف بودن هشتی و نیز سکوهای اطراف آن، خستگی را از تن مسافران و منتظران بیرون از بنا می زداید. این هشتی ابتدایی دارای دو شاخه می باشد راهی به بخش خدمه و راهی به درون بنا. پس از این هشتی و عبور از درب اصلی بنا به یک هشتی کوچکتر می رسیم که آن نیز دو شاخه شده. یکی از شاخه ها به قسمت حیاط حوضخانه و دیگری به سمت داخل بنا می رود. پس از آن دالان شیبدار، پر پیچ و خمی وجود دارد که موسوم به دالان حجاب بوده و وظیفه از بین بردن دید مستقیم به داخل بنا را دارد. با عبور از دالان حجاب به هشتی رو باز بزرگی می رسیم که علاوه بر ورودی، از آن به عنوان اصطبل موقت هم استفاده می شده است. پله های ورودی این هشتی ارتفاع کمی جهت عبور و مرور چهارپایان دارد و در گوشه ای از آن محل هایی برای علوفة حیوانات تعبیه شده است. فضای بام این هشتی مجهز به دیوارهای حجاب بوده و خود هشتی دارای سه درب می باشد که هر درب به قسمت های مختلف بنا متصل است. دربی برای بخش بیرونی، دربی برای بخش اندرونی و دربی برای طبقات پایین. کریاس: پس از ورود به بنا از سمت کوچه، دالانی طویل و نسبتاً پیچ و خم دار وجود دارد که با عبور از آن به ورودی بنا می رسیم. این دالان که موسوم به دالان حجاب می باشد ضمن از بین بردن دید مستقیم به داخل بنا، دارای شیب ملایمی است که به علت طولانی بودن آن، افراد بدون آنکه متوجه شوند، اختلاف ارتفاع زیادی را با سطح کوچه پیدا می کنند. پس از گذشتن از هشتی ابتدایی و نیز دالانی دیگر به هشتی اصلی ورودی بنا می رسیم. در اطراف این هشتی درب های متعددی وجود دارد که هر یک به قسمتی از خانه راه دارد. استفاده دیگری که از این هشتی می شده، بدین صورت بوده که اشخاصی که به صورت موقتی با اهل خانه کار داشته اند، چهار پایان خود را در این قسمت جای می داده اند و به عبارت دیگر، این قسمت، اصطبل موقت بنا بوده است. در گوشة این هشتی ظروف و جایگاههای مربوط به آب و علوفة چهار پایان به چشم می خورد. اتاق آیینه: یکی از مجلل ترین اتاق های این مجموعه است که به دلیل زیبایی خاصش مهمانی های مهم از جمله مراسم عقدهای عروسی نیز در آن صورت می گرفته به همین دلیل به اتاق عروس هم معروف بوده، یکی از شاهکارهای این اتاق پدید آوردن آسمان زیبای کویر به صورت مجازی در شب بوده که این عمل توسط منشورهایی که با ریسمان های ابریشمی به سقف متصل شده اند رخ میداده از دیگر قسمت های مهم این اتاق می توان به گچ بری بسیار ظریف و آیینه کاری های زیبا و درهای اُرسی و در ردیف های بالای آن پنجره های مشبک گچی اشاره کرد.

 

منبع : سید امیرحسین نیکوکار نوش آبادی کی آشیان - سایت جامع گردشگری و میراث فرهنگی کاشان و

سایت کویرها و بیابان های ایران www.persiadesert.com

 این مجموعه در سال 1374 توسط هیأت امنای احیاء و مرمت بافت تاریخی کاشان و با مساعدت مالی وزارت صنایع و معادن خریداری و مرمت گردید. و در سال 1377 به شماره 2020 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.

برای دیدن عکسهای بیشتر از خانه عباسیان اینجا کلیک کنید.

پل طبیعت عباس آباد

سلام

پل طبیعت یک پل سه طبقه پیاده‌رو و غیرخودرویی است که در عباس‌آباد تهران ، نزدیک پارک آب و آتش قرار دارد. این پل که از نمادهای شهر تهران است از عرض بزرگراه مدرس می‌گذرد و بوستان‌های طالقانی در شرق و آب و آتش در غرب را به هم متصل می‌کند. معمار و طراح این پل لیلا عراقیان می‌باشد.

 

در سال ۱۳۸۸ خورشیدی فراخوانی از سوی شرکت نوسازی عباس‌آباد در رسانه‌ها منتشر شد و طراحی این پل در قالب یک مسابقه انجام و عملیات اجرایی آن از اواخر ۶ ماه دوم سال ۱۳۸۹ آغاز گردید. پیش از اینکه مسابقه طراحی پل طبیعت برگزار شود، مهندسان شرکت نوسازی عباس‌آباد  پژوهش‌های اولیه‌ای را درخصوص ویژگی‌های این پل انجام دادند. کارشناسان این شرکت چند مورد مهم را در طراحی این پل مدنظر قرار دادند که اولین اولویت توجه به مسائل محیط‌زیست در طراحی این پل بود. با توجه به اینکه پل طبیعت در نقطه‌ای واقع شده است که تمامی شاهراه‌های پایتخت مانند بزرگراه مدرس، همت، حقانی و رسالت از بالای این پل به خوبی دید دارد، محل جانمایی آن نیز از اهمیت زیادی برخوردار است.

لیلا عراقیان در سال ۱۳۸۷ در مسابقه طراحی پل طبیعت شرکت کرد. در سال ۱۳۸۸ طرحش برگزیده شد. پل طبیعت در سال ۱۳۹۳ خورشیدی افتتاح گردید.

                                                   

طول این پل ۳۰۰ متر بوده و وزن سازه‌اش ۲۰۰۰ تن می‌باشد. پل طبیعت بزرگ‌ترین پل غیرخودرویی ایران محسوب می‌شود. این پل ۷۰۰۰ متر مربع مساحت داشته و عرض پل در نقاط مختلف بین ۶ متر تا ۱۳ متر متغیر است. بدنه اصلی پل بر روی سه‌پایه بنا گردیده و برای ساخت آن ۱۴۰۰۰ قطعه فولادی در ابعاد مختلف در ارتفاع ۴۰ متری زمین برشکاری، سر هم و نصب شده است. برای بنای این پل بیش از ۱۰۲ کیلومتر جوشکاری و ۶۲۰۰ متر مکعب بتن‌ریزی انجام شده است. در طراحی این پل از معماری پل‌های ایرانی مانند پل خواجو الهام گرفته شده و یک سازه با طراحی ارگانیک و شبیه به درخت و کاملاً سازگار با محیط زیست و طبیعت است که نمونه مشابه آن در پارک‌های ملی و طبیعی کشورهای فرانسه، کانادا، هلند، بلژیک، مالزی و استرالیا ساخته شده است. فرم درختی ستونها و انتخاب نام «طبیعت» برای پل، هر دو تاکیدیست بر پیوستگی دو فضای سبز (دوطبیعت) توسط پل .

این پل با توجه به فرایند برشکاری، مونتاژ قطعات، نصب و جوشکاری در کنار بهره‌مندی از سازه‌های فضایی در ارتفاع ۴۰ متری در کل ایران منحصر به فرد است .

برای بنای پل از مصالح مخصوص و لوله‌های ویژه استفاده شده و بالاترین استانداردها و ضریب ایمنی برای آن درنظر گرفته شده و براساس قولی که پیمانکار اجرایی طرح داده پل طبیعت از زمان بهره‌برداری ۱۰۰ سال عمر خواهد کرد و در برابر حوادث و بلایای طبیعی حتی زلزله بالای ۷ ریشتری مقاوم است.

پل طبیعت ۳ طبقه دارد، طبقه اول ۱۴۵۰، طبقه دوم ۲۸۷۰ و طبقه سوم ۵۷۱ مترمربع است. همچنین قرار است در طبقه سوم انواع فضاهای تفریحی از نمایشگاه و کافی‌شاپ گرفته تا گالری و رستوران‌های متنوع به‌عنوان یک مقصد گردشگری جذاب ایجاد گردد. پیش‌بینی فضاهای مکث روی پل و طراحی مبلمان شهری مناسب و هماهنگ با ویژگی‌های این سازه از نکاتی است که در طراحی این پل مدنظر بوده است.

درطول پل فضاهایی با عملکردهای فرهنگی، تفریحی و گردشگری تدارک دیده شده که به عنوان مثال می‌توان به کافی شاپ، رستوران، کافه گالری و همچنین فضای سبز کار شده در پل اشاره کرد که در کنار انحنای بدنه مناظر زیبایی را به دست می‌دهد.

پل طبیعت بخشی از پروژه ساخت ۷ پل عابر پیاده در اراضی عباس‌آباد، شامل پل‌های ابریشم است و در آینده‌ای نه چندان دور می‌توان از آن به عنوان یکی از نقاط برجسته تهران یاد کرد. این پل توسط شرکت سازه‌های پارچه‌ای دیبا طراحی شده است که نظارت بر ساخت آن نیز بر عهده همین شرکت بوده است.

این پل باعث شناخته شدن معمارش، لیلا عراقیان، در سطح بین‌المللی شد. پل طبیعت انتخاب اول مردم و جزو ۵ انتخاب برتر ۳۰۰ معمار برجسته جهان در مسابقه معمار شهری (A+ (architizer awards در سال ۲۰۱۵ شد. پل طبیعت در سال ۱۳۹۲ به‌عنوان سازه برتر فولادی ایران شناخته شد. سال ۱۳۹۳ جایزه بین‌المللی خشت طلایی به پل طبیعت داده شد. سال ۱۳۹۳ پل طبیعت در زمره ۶ پل برتر ایران قرار گرفت .

البته بنا به ادعای سایت تابناک طرح و ایده پل ، از شخص دیگری به نام محمود اسدی ، یکی از کار‌شناسان کنسولی وزارت خارجه بوده است  .

 برای اطلاعات بیشتر اینجا کلیک کنید. 

برای دیدن عکسهای بیشتر از پل طبیعت اینجا کلیک کنید.