دروازه سنگی خوی و تصاویر زیبا از آن
بنام خدا
خوی یکی از شهری های قدیمی ایران است . یافته‌های باستانشناسی ، پیشینه سکونت انسان در دشت خوی، آن را به ده هزار سال قبل می‌رسانند، اما آثار مکتوبی که در آنها نشانه‌هایی از منطقه یافت شود مربوط به سنگ نوشته‌ها و گل نوشته‌های سومری، آشوری و اورارتویی است. به گمان بسیاری پژوهشگران، منطقه «آراتتا»ی کتیبه‌های سومری، همان منطقه‌ای است که چندقرن بعد در کتیبه‌های آشوری با نام «سانگی بوتو» (خوی، مرند و محال گونئی) از آن یاد شده‌است. وجود آثار درخشان تمدن اورارتویی با قدمتی سه هزار ساله در جای جای این سرزمین نشانی از کهنسالی آن دارد. در دوران اسلامی این سرزمین همیشه با نام «خوی» شناخته شده و نقشی بسزا در روند حوادث تاریخی داشته‌است. مورخان مسلمان و نیز سیاحان و سفرای فرنگی در سفرنامه‌های خود گزارش‌های جالب و مبسوطی از اوضاع و احوال آن در ازمنه مختلف نگاشته‌اند که در نوع خود جالب توجهند. نقش تأثیرگذار در جنگ سرنوشت ساز ترکان سلجوقی با امپراتوری روم در ملازگرد، پایگاه مقاومت‌های سلطان شیردل جلال الدین خوارزمشاه در مقابل مغولان، میدان جنگ مشهور چالدران مابین قزلباشان صفوی و امپراتوری عثمانی، مرکز سوق الجیشی شاهزاده عباس میرزا در جنگ‌های ایران وروس در دورة قاجار از جمله آن‌هاست.
شهرستان خوی دارای آثار تاریخی و جاذبه دیدنی زیادی می باشد که از جمله آن : برج شمس تبریزی -مدفن عارف شوریده حال و مراد مولای قونیه - دورة سلجوقی یا صفوی، پل خاتون -خاتین کؤرپوسو) - دوره حکومت دنبلی‌ها، دروازه سنگی - قالا قاپیسی - دوره ایلخانی، عمارت حکومتی- دوره قاجاریه، بازار سرپوشیده - که یکی از زیباترین و هندسی‌ترین بازارهای کشور محسوب میشود و با کاروانسراها و میدان‌های متعدد یادآور روزهای پررونق اقتصادی به هنگام عبور جاده ابریشم (ایپک یولو) از خوی است و سبک‌های معماری صفوی، دنبلی و قاجاری در آن دیده میشود. خانه کبیری‌ها - دوره صفوی یا دنبلی، حمام محمدبیگ - دوره دنبلی، دبیرستان خسروی - دوره پهلوی، کنسولخانه روسیه، مساجد قدیمی مطلب‌خان، ملاحسن، شاه، حاجی بابا و خان - دوره قاجاری، کلیساهای سورپ سرکیس و ماهلازان، امامزاده سید بهلول از نوادگان امام علی النقی، مقبره آقا میر یعقوب، پل هوایی بزرگ قطور در محور مواصلاتی راه آهن آسیا- اروپا، قلعه قهرمان حماسی آذربایجان کوراوغلو و چنلی بئل (کمره مه‌آلود) مشهورش در کوهی نزدیک پل قطور، قلعه بسطام(باسدام) در بخش چایپاره - دوره اورارتویی و دهها اثر کوچک و بزرگ دیگر. بارش متوسط سالیانه ۴۰۰-۳۰۰ میلی متری و وجود کوهستان‌های برف گیر در چهار طرف شهر مناظر طبیعی زیبا و بکری را در دل این منطقه از کشور به وجود آورده‌است. خصوصا اواخر بهار و اوایل تابستان بهترین روزهای گردش و انتفاع از این موهبات الهی هستند. دره‌های سرسبز، کوهسارهای پرگل و حیات وحش نادر می‌توانند نویدبخش لحظاتی آرام و لذت بخش به مردمان گریخته از دام ماشین و دود و سر و صدا باشند. تفرجگاه پئره و فیرورق، جهنم دره، قولو دره‌سی، ییلاق حاجی بیگ (حاجی بیگ یایلاغی)، قره دره، مامیش‌خان، قیریس، دامنه‌های کوه اورین و دهها چشمه جوشان از دل زمین تنها تعدادی از مکان‌های طبیعی و دیدنی این شهرستان هستند. یکی دیگر از آثار دیدنی شهرستان خوی آرامگاه پهلوان نامی پوریای ولی است که در منطقه قاضی محله‌سی قرار دارد.
دروازه سنگی
اگر شما روزی به شهر خوی سفر کنید، و از اهالی جاذبه های گردشگری و تاریخی شهر را بپرسید ، بی شک اولی جایی که به زبانشان جاری می شود ، دروازه سنگیست. این دروازه به شکلی به نماد این شهر تبدیل شده است. دروازه سنگی یکی از مکان های حائز اهمیت از نظر گردشگری و جذب توریست در شهر خوی می باشد. دروازه سنگی (قالا قاپیسی) خوی در مرکز شهر و بالاتر از میدان ولیعصر و در شرق خیابان طالقانی داخل یک کوچه و جنوب بازار قدیمی شهر قرار دارد. دروازه سنگی خوی نمونه ای از باقی مانده دروازه های ورودی و حصار قدیمی شهر خوی که جهت محافظت از شهر در مقابل تهاجم بیگانگان و کنترل عبور و مرور ساخته شده بود در جنوب بازار قدیمی شهر قرار دارد. دروازه سنگی خوی تنها دروازه باقیمانده از تاریخ کهن ایران است که همچنان شکوه و عظمت خود را حفظ کرده است .
ظاهرا در 60 سال گذشته دیوار خشتی اطراف شهر به عنوان حصار و برجهای دیده بانی در کنار حصارها و خندق های اطراف شهر وجود داشته اند. دروازه های ورودی که امروز هم اکثر مردم شهر از نام قدیمی آنها مانند قالا قاپوسی یا دروازه محله یا محله قاپوسی و شوونه قاپوسی یا دروازه شهانق و شاهپور دروازه سی یا دروازه سنگی و دروازه تبریز یا دروازه شوراب و دروازه ماکو یا دروازه چورس نام میبرند. متاسفانه دروازه های ورودی شهر از بین رفته اند و تنها دروازه شهر همین دروازه است که باید در حفظ این اثر تاریخی کوشید. دیگر از قلعه ها و برجها و باغ دلگشا خبری نیست.
بنای این دروازه را عده ای به دوره ایلخانی به زوجه آباقاخان نسبت می دهند و عده ای آنرا از آثار دوره قاجار می دانند و عده ای به احمد خان دنبلی نسبت میدهند. جلو همین دروازه خندقهای عمیقی کنده بودند و پشت خندقها حصار شهر قرار داشت و پل متحرک بر روی خندق با طناب کشیده بودند و با مشاهده خطر پل به بالا کشیده می شد تا مانع عبور دشمن باشد . این دروازه محل عبور کاروانها و بازرگانان و رفت آمد مردم شهر و روستا بود و حتما در وقت غروب همه باید داخل قلعه می رفتند والا مجبور بودند بیرون قلعه بمانند.
به گفته آقای میرزایی رئیس اداره میراث فرهنگی و صنایع دستی و کردشگری شهرستان خوی؛ بنای اولیه این اثر و بنای زیبای تاریخی به دوره ایلخانی برمی گردد و در سال 1170 هجری قمری توسط احمدخان دنبلی مرمت و بازسازی شده است. وی افزود : حصار قدیمی خوی 4 دروازه داشته که از آنها تنها این دروازه باقیمانده است.
1- دروازه سنگی 2- دروازه شهانق یا شوونه قاپوسی 3 –دروازه محله یا قالاقاپوسی یامحله قاپوسی4-دروازه چورس یا دروازه ماکو 5- دروازه شوراب یا دروازه تبریز
آقای بایرام کارشناس میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری شهرستان خوی گفت ؛ از لحاظ معماری ایران دو نوع دروازه قدیمی دارد که دروازه های سنگی و آجری را شامل می شود . وی می افزاید ؛ از نوع دروازه های سنگی تنها این دروازه از تاریخ کهن ایران زمین باقیمانده است و بقیه براثر حوادث طبیعی از بین رفته اند .
این دروازه با دو نوع مصالح ساخته شده است. ضلع شمالی در امتداد بازار با آجر و ضلع جنوبی آن با سنگهای سیاه و سفید تزیین شده و در طرفین قوس هلالی آن نقش دو شیر بصورت ایستاده دیده میشود. این دروازه زیبا به شیوه بناهای قاهره از سنگهای سیاه و سفید ساخته شده و نظیر آن در هیچ جای ایران دیده نشده است دروازه سنگی خوی شاهد بسیاری از وقایع تاریخی بوده و هنوز آثار گلوله های شلیک شده توسط مهاجمین عثمانی در آن دیده می شود.
