همراه من به تماشای ایران بیا

منارجنبان اصفهان + عکس های قدیمی و جدید از منارجنبان

سلام

در ایران برخی مناره‌ها قابلیت تکان خوردن را دارند که به اصطلاح به آنها منارجُنبان می‌گویند. از معروفترین منارجنبان‌های ایران یکی در اصفهان و دیگری در شهرستان اردکان و در بخش خرانق واقع شده‌اند.البته مناره های دیگری هم در کشورهای دیگر مثل عربستان، عراق و در کشور خودمان وجود دارد که تکان می خورند، مناره هایی مثل چهل دختران، منارساربان، منار مسجد علی و منار زیار اما تنها چیزی که منارجنبان را از رقبایش متمایز می کند این است که بیشترین لرزش و حرکت به اسم این بنا ثبت شده است. منارجنبان 700 سال پیش از خشت و آجر ساخته شده اما با وجود تکان های زیاد هنوز هم سالم و سرپاست. خیلی ها بعد از بازدید از این بنا به دنبال راز جنبیدن آن می گردند.

یکی از بناهای با ارزش و منحصر به فرد شهر اصفهان ، بنای تاریخی منارجنبان می باشد. ساخت این بنای ارزشمند مربوط به دوره ی ایلخانی در زمان اولجایتو ، یکی از حکمرانان ایلخان مغول می باشد. تنها تاریخ ذکر شده در این بنا مربوط به سال 716 هجری قمری است که زیر ساختمان و بالای مقبره نصب شده است .

در گذشته منارجنبان از شهر جدا و در دهکده‌ای به نام «کارلادان» قرار داشت. ولی امروزه این محل و بنا جزو اصفهان است و در 6 کیلو متری مسیر جاده اصفهان _ نجف آباد ، در خیابان آتشگاه و در نزدیکی محلی به نام نصرآباد قرار دارد .

این بنا از یک ایوان با دو مناره و صحن پیرامون تشکیل شده است که بر روی مقبره ی یکی از عرفای قرن هفت هجری قمری بنام عمو عبداله کارلادانی ساخته شده است . سبک ساختمان این ایوان که تزئینات کاشی کاری نیز دارد ، سبک مغولی است و کاشی های فیروزه ای رنگ به شکل ستاره چهار پر دو لنگه طاق و اطراف ایوان را زینت می دهد . مناره‌ها نیز بعداً و در تاریخی که درست معلوم نیست و احتمالاً در پایان روزگار صفوی به ایوان مزبور اضافه شد .

در طبقه هم کف بنا و در زیر قو س های اصلی و بر سطح هرکدام کاشی کاری تزئینی به فرم صلیبی با کاشی آبی لاجوردی بر سطح آبی فیروزه ای دیده می شود که به عنوان یکی از ویژگیهای تزئینی کم نظیر در این بنا به حساب می آید. بر ساقه منارهها نیز تزئیناتی مرکب از کاشی های ریز در ترکیب با آجر بدنه دیده می شود که اشکال زیگزاگی و افقی آن در بیننده مشتاق یادآور مفاهیمی عرفانی است که در سایر آثار معماری این دوره نیز دیده می شود .

برمزار آن روحانی زاهد و عابد قطه سنگی مرمری قرار داده اند که سوره یس از قرآن کریم حاشیه آنرا زینت داده است . کتیبه های دیگری نیز در این آرامگاه هست که از آن جمله است. کتیبه ای بر سنگ مرمر بالای سنگ اصلی که از عمو عبدالله به عنوان یک مرد پرهیزکار و زاهد نام می برد و تاریخ او را نیز ذکر می کند .

وجود دو اتاق کوچک موسوم به "چله خانه" از دیگر نشانه های بارز ساختمان منارجنبان است که گفته می شود در این چله خانه در گذشته های دور مشاهیر و عرفا به مدت چهل شب با هدف تقویت روح معنوی خود عزلت گزینی می کرده اند.

یکی از نکات جالب توجه این بنا ، مناره های آن است که قابلیت حرکت دارد بطوری که با تکان دادن یکی از آنها دیگری نیز به حرکت در می آید . و سپس به تمامی سقف ساختمان لرزش منتقل می کند.

چنانچه فردی بر بالای یکی از مناره رود و دست های خود را داخل یکی از دیوارهای واسط میانی پنجره های فوقانی آن قفل و شروع به تکان دادن مناره کند، مناره به نوسان در آمده و همزمان با آن مناره دیگری و در واقع کل ساختمان به نوسان در میآید که تنها نوسان مناره قابل دیدن است ( البته یک زنگوله بر مناره آویزان کردند که حرکت آن بیشتر محسوس شود )و برای دیدن نوسان بنا می توان لیوان آبی را بر روی قبر " عمو عبدالله" قرار داد و سطح لغزان آن را مشاهده کرد. به کاربردن آجرهایی با ویژگیهای خاص که ضریب ارتجاعی بالاتری نسبت به آجرهای به کار رفته در بخش های دیگر دارد و همچنین توجیه حرکت مناره ها با تکان یکی از آنها بواسطه قوانین فیزیکی نه تنها راز جنبیدن این مشهورترین مناره جنبان جهان را آشکار می کند بلکه بیانگر دانش فنی بسیار عمیق سازندگان آن در هفت قرن پیش بوده است. سازندگانی که نامی از آنان بطور مشخص در دست نیست . البته بنا به نظر کارشناسان مناره های دیگری نیز وجود دارد که دارای همین خاصیت بوده و همزمان با این بنا ساخته شده اند. مناره های مسجد اشترجان در 40 کیلومتری غرب اصفهان که قسمت اعظم آن تخریب شده و یا یکی از مناره های مسجد حضرت علی (ع ) در بصره که بنا به نظر " ابن بطوطه" سیاح معروف مراکشی در قرن هشتم قمری، تکان می خورده و از این جهت ارزش مسجد را برای زائرین دو چندان کرده است.همچنین گفته می شود که تقریبا همه منارهها این خاصیت را دارند اما شاید کوتاهتر بودن منارجنبان سبب تکان خوردن کل بنا می شود. در سالیان گذشته بازدید کنندگان آزادانه تا بالای مناره ها می رفتند و اقدام به تکان دادن آن میکردند اما چندسالی است که به دلیل اینکه تکانهای دائمی باعث آسیب به بنا می شوند، مسئولین برنامه ای ترتیب داده اند که هر یک ساعت یک نفر از راهنمایان که آشنا به مقدار نیروی لازم برای تکان دادن مناره ها است، به بالای یکی از مناره ها رفته و آنرا تکان می دهد تا بازدیدکنندگان به خوبی اهتزاز آنرا مشاهده و حس کنند و در عین حال از بوجود آمدن آسیب های احتمالی به بنا نیز پیشگیری شود. ( البته آن نیز این اواخر متوقف شده است) راه صعود به بام و مناره‌ها نیز به وسیله درگاه کوچکی است؛ که با پلکانی مارپیچ با 17 پله به بام مربوط می‌شود.

ارتفاع ایوان از سطح زمین 10 متر و ارتفاع هر یک از دو مناره از سطح زمین 17/5 متر است. علت علمی حرکت مناره های منارجنبان به ساختاره سازه و معماری ویژه آن است. وجود مصالح ساختمانی بسیار سبک در قسمت های بالائی ، ارتفاع کم مناره ،وجود فاصله بین هر مناره و ساختمان ، کلاف های چوبی که در قسمتهای بالا و پائین هر یک از دو منار به کار رفته است و همچنین پدیده فیزیکی به نام تشدید ( رزنانس) ، عامل موثر در حرکت دادن مناره ها به شمار می رود .