خانه عباسیان در شهر کاشان

سلام

خانه تاریخی عباسیان یکی از زیباترین خانه های تاریخی(کاشان) ایران به شمار می رود به طوریکه این مجموعه از جمله برجسته‌ترین آثار معماری و یکی از نامزدهای دریافت جایزه بهترین بناهای مسکونی ایران است . همچنین به علت وجود چشم اندازهای زیبای معماری ایرانی و اسلامی تاکنون جهت ساخت مجموعه های تلویزیونی و سینمایی چون سریال های مسافر ری (زندگی حضرت شاه عبدالعظیم) ، ملاصدرا ، خانه ای در تاریکی (ماه تابان) ، جابر بن حیان و ... مورد استفاده قرار گرفته است.

خانه عباسیان در خیابان علوی،در کوی سلطان امیراحمد قرار دارد ، این بنای تاریخی در حدود سال های 1245 تا 1250 هجری قمری توسط مرحوم سیدابراهیم تاجر کاشانی(از تجار معروف و بنام چینی و بلور جات در کاشان) ، پدربزرگ آیت اله سید محمد علوی بروجرودی معروف به «سید باغ» ، شروع به ساخت گردید. معمار این مجموعه فردی ناشناس است که این بنا را در مدت 20 سال ساخته است . این مجموعه که از اولین خانه های  پنج طبقه ایران به شمار می رود ، شامل پس سرداب ، سرداب ، همکف ، بالا و بهارخواب است. یکی از ویژگی هایی که این خانه تاریخی را در زمره شاهکارهای معماری ایرانی قرار داده و از دیگر خانه های تاریخی متمایز کرده، بالاتر بودن مساحت زیربنای آن از وسعت زمین این خانه است. در حالی که وسعت زمین این خانه حدود 5 هزار متر مربع است، به دلیل تعدد طبقات ، زیربنای آن بیش از 7 هزار مترمربع است.

مجموعه تاریخی عباسیان دارای پنج حیاط است که هر یک از حیاط ها صرفنظر از اشتراکات دارای معماری منحصر بفرد می باشند. این تمایز در معماری به حدی است که پس از مرگ صاحب اولیة بنا، مجموعه به پنج قسمت تفکیک شده و به مرور زمان در اختیار افراد مختلف قرار می گیرد و صاحبان بعدی از یکتا بودن مجموعه در گذشته اظهار بی اطلاعی و حتی تعجب می کنند.

اما چرا کل این مجموعه به نام عباسیان معروف شده است؟

در حدود یکصد سال پیش یکی از حیاطهای مجموعه (حیاط بیرونی) به یکی از تجار فرش کاشان به اسم آقای عباسیان به مبلغ هزار تومان فروخته شد. خبر فروخته شدن خانه ای با این قیمت در زمان خود در کل شهر پیچیده و تا در مدتها نقل محافل گردید. از آن پس کل این مجموعه به خانة عباسیان معروف و مشهور شد. متاسفانه معمار و هنرمندان چیره دست این بنای تاریخی بسیار زیبا و ارزشمند، نامعلومند. مجموعه فعلی شامل 3 حیاط بیرونی، اندرونی، حوضخانه و حیاط باغ است، ولی حیاط خدمه هنوز خریداری نشده است. 

 در سال‌های اخیر 4 باب از 5 باب خانه خریداری و بازسازی شد. از 4 باب خانه خریداری شده، دو واحد آنها به صورت طرح معمول معماری بافت قدیم کاشان یعنی گودال باغچه و یکی از آنها حوض خانه که محل تدریس آیت الله علوی بوده، و در اصل باغ بوده است ، که داخل باغ هشت باب خانه جدید ساخته شده است و بخشی از آن منزل مسکونی آیت الله علوی بوده که به صورت نیمه مخروبه باقی مانده است. خانه‌های عباسیان به لحاظ معماری، دارای طرحی بسیار قوی و غنی و از نظر تزئینات گچبری و نقاشی و کاربری تزئینات معماری اسلامی نظیر رسمی بندی، یزدی بندی، قطاربندی،( مقرنس) و گره سازی در اوج زیبایی و ظرافت می‌باشد.

این بنای تاریخی از لحاظ معماری و تزیینات نیز حایز اهمیت فراوان است. سبک اصلی معماری بنا به گودال باغچه موسوم است. در این سبک معماری، بنا پایین‌تر از سطح کوچه احداث شده و اصطلاحاً گود می‌باشد.مزایای ساخت بنا بدین شکل، عبارتند از: 1- استفاده از آب قنات: در گذشته به علت استفاده از آب قنات و به جهت تامین فشار آب برای جریان داشتن در قسمت های مختلف بنا، آنرا نسبت به سطح کوچه عمیق تر می ساخته اند. 2- استفاده از خاصیت عایق بودن خاک در مقابل حرارت و برودت در گرما و سرما برای خنک سازی و گرم کردن بنا در تابستان و زمستان 3- استفاده از خاک گود برداری برای تامین مصالح به کار رفته در بنا: همزمان با عملیات گود برداری، کوره های پخت آجر نیز در کنار مجموعه بر پا شده و از خاک گود برای پخت خشت خام استفاده می شده است. این امر علاوه بر صرفه جویی بسیار در هزینه و زمان، موجب استحکام نسبی بنا نیز می شده است.

سایر ویژگی های بکار رفته در معماری این بنای ارزشمند به شرح زیر می باشد: 1- قرینه سازی: در هر ضلع این بنا اگر خطی فرضی در وسط ضلع ترسیم شود، طرفین ضلع کاملاً قرینه می باشد. این ویژگی در جای جای بنا استفاده شد که زیبایی خاصی را موجب گردیده است. کاربرد جالبی از این ویژگی در یکی از قسمت های بنا، در ادامه ذکر خواهد شد. 2- تنوع فصلی: بنا دارای قسمتهای تابستانی و زمستانی نشین بوده و در هر فصل از سال از قسمتهای خاصی از بنا، متناسب با وضعیت آب و هوایی آن فصل، استفاده می شده است. 3- معماری درونگرا: بر خلاف بناهای امروزی که ظاهر بنا دارای تزئینات بسیار می باشد. در بناهای قدیمی، ظاهر بنا بسیار ساده و دارای تزئینات کم می باشد و بالعکس درون بنا بسیار با شکوه و زیبا می باشد. 4- معماری محجّبه (نقاب دار): به علت آنکه معماری دوران قاجار یک معماری مذهبی است و شهر کاشان نیز از دیر باز به دارالمومنین معروف است، رعایت مسائل مذهبی در معماری خانه عباسیان بسیار مشهود می باشد. از مصادیق این امر، تقسیم بنا به دو بخش اندرونی و بیرونی، اتاقهای تو در تو و متعدد، جدایی محل سکونت آقایان و خانمها در تالارها، وجود دیوار حجاب در اطراف فضای بام برای گرفتن دید همسایه به داخل بنا و... می باشد. حتی در؛ کوبة درب ها نیز دو دستگیره با صداهای متفاوت تعبیه شده است که از طریق صدای کوبه می شده به جنسیت فردی که پشت درب است پی برد.

کل بخشهای مختلف این مجموعه به سه بخش اصلی تقسیم می گردد. بخش اندرونی، بخش بیرونی و بخش خدمه. الف) بخش بیرونی: (طبقات بالا) بیرونی قسمتی از خانه است که برای اسکان موقت از آن استفاده می شده است. در این بخش اتاق ها و فضاهایی وجود دارند که برای اقامت میهمانان تجاری، مسافران و اقوام از آنها استفاده می شده است. حتی اتاق های کار صاحبخانه هم در بخش بیرونی قرار داشته اند. قسمت های مختلف بخش بیرونی به شرح زیر می باشند:

1- اتاق آیینه: اتاق های شاه نشین، زیباترین و مجلل ترین اتاق های خانه های قدیم بوده اند. تزئینات بسیاری اعم از گچبری ها، آیینه کاری ها، درها و پنجره های رنگین، پنجره های گچی نازک و... در ساخت این اتاق ها به کار رفته است. در فضای سقف این اتاق آیینه کاری های زیبا به شکل ماه، ستاره و شمسة مرکزی وجود دارد که به همراه منشورهای شیشه ای معلق شده با نخهای ابریشمین، جلوة بسیاری زیبایی را بوجود آورده اند. این آینه کاریها علاوه بر تزیین اتاق، در شب و با روشن کردن چراغی کوچک، توسط انعکاس نور، ضمن تامین قسمتی از روشنایی اتاق. طرح یک آسمان مجازی را (در سقف) باز سازی می کرده اند. یکی دیگر از تزئینات بکار رفته در اتاق شاه نشین، درهای موسوم به «ارسی» می باشد. فضای فوقانی این درها، دو جداره بوده و لذا این درها به صورت عمودی حرکت می کنند. از اتاق شاه نشین جهت پذیرایی از مهمانهای ویژه و نیز مراسم خاص مثل عروسی استفاده می شده است. از این جهت به آن اتاق عروس می گفته اند.

2- سر پوشیدة بزرگ: سر پوشیده فضایی است که از آن در مراسم مذهبی، جشن ها، عزاداری ها و... استفاده می شده است. سر پوشیده ها معادل سالن های اجتماعات یا اتاقهای کنفرانس امروزی بوده اند. سر پوشیده در دو طبقه بنا شده است. طبقة پایین مخصوص آقایان و طبقة بالا مخصوص خانم ها بوده است. هوای سرپوشیده توسط یک بادگیر تهویه می شده است. سر پوشیده دارای سقف مخصوصی است که آنرا کلاه فرنگی می گویند. کلاه فرنگی دارای پنجره های مشبکی به اسم پنجره های موشی می باشد که نور داخل سر پوشیده را تأمین می کنند. سر پوشیدة بزرگ به واسطه قرار گرفتن در بخش بیرونی، وسیعتر و دارای تزئینات کمتر بوده و برای برگزاری مراسم عمومی استفاده می شده است.

3- ایوان بهاره: از ایوان بهاره در فصول معتدل سال استفاده می شده است. همانطور که قبلاً گفته شده، قرینه سازی یکی از ویژگی های معماری بنای عباسیان می باشد. معماری این بنا از این ویژگی به طرز هوشمندانه ای در این قسمت استفاده کرده است. طرفین ایوان بهاره به صورت کاملاً قرینه و مشابه یکدیگر ساخته شده است. در کنار ضلع سمت چپ ایوان، اتاقهای متصل به سر پوشیده واقع شده است. حال آنکه در ضلع سمت راست اتاقی وجود ندارد. به عبارت دیگر پشت ضلع راست، زمین همسایه قرار دارد و در اصطلاح معماری، زمین در این قسمت «قناصی» دارد. معمار با استفاده از اصل قرینه سازی دو وجه را کاملاً شبیه به هم ساخته و عیب زمین را پوشانده است.

4- اتاق های آیینه: این اتاق های کوچک، گویا محل کار صاحبخانه بوده اند. در پشت این اتاق ها درب کوچکی قرار دارد که مستقیماً به بیرون خانه راه دارد. اتاقهای آیینه دارای یک ویژگی جالب می باشند. اگر روبه روی یکی از درهای این اتاقها بایستید، تکرار چارچوب درب ها به مانند تصویر در آینه های موازی بوده و این تکرار منظرة زیبایی را بوجود آورده است. از این رو این اتاقها را آیینه می گویند. قسمت پایین تمام درها، تخته ای وجود دارد که در نگاه اول به نظر می رسد عامل مزاحمی در برابر رفت و آمد می باشد. به این قسمت در، «جناب در» می گویند که وجود آن دارای چند خاصیت می باشد: 1- از ورود گرد و خاک و نیز حشرات موذی مثل عقرب به داخل اتاق جلوگیری می کند. 2- در هنگام عبور از در، متذکر می شود که شخص، کفش های خود را در بیرون از اتاق در آورد. 3- به علت آنکه پای در بلند بوده و سقف در کوتاه است، شخص مجبور است خم شود و نوعی ادب و احترام را نسبت به افراد داخل اتاق به جای آورد.

5- سر پوشیدة کوچک: این سرپوشیده نیز به مانند سرپوشیدة بزرگ می باشد که توضیحات آن در قبل ذکر شد. سرپوشیدة کوچک در حدفاصل اندرونی و برونی واقع شده و برای برگزار مراسم خصوصی تر از آن استفاده می شده است. لذا کوچکتر بوده ولی تزئینات آن بیشتر است. برای تزئین این سر پوشیده از دو رنگ تیره و روشن استفاده شده و با استفاده از تضاد رنگ ها منظرة جالبی خلق گردیده است. در گرداگرد سر پوشیدة کوچک حلقه هایی وجود دارد که مخصوص آویزان کردن وسایل روشنایی بوده است.

6- اتاق مرکزی: این اتاق به علت قرار گرفتن در مرکز بنا به نوعی قلب ساختمان به حساب آمده و دارای یک ویژگی شاخص می باشد. و آن هم تسلط و دید به طرفین می باشد. از این اتاق هم می توان بخش اندرونی بنا را نگاه کرد و هم قسمت بیرونی را زیر نظر داشت. بدین علت این اتاق مربوط به صاحب خانه بوده است. تزئینات بسیار زیبایی در این اتاق کار شده است که از آن جمله می توان به گچبریهای زیبا، درب های ارسی و پنجره های مشبکی گچی اشاره نمود. تعداد زیادی از پنجره های مشبک گچی در این اتاق استفاده شده است که دارای ظافت خاصی می باشد. قالب (بدنة) این پنجره ها از گچ تقویت شده می باشد و تکه شیشه های رنگی به پشت آنها چسبانده شده است و در حقیقت روی اصلی این پنجره ها، سمت داخل اتاق می باشد که خود دلیلی بر معماری درونگرا می باشد. در گوشه ای از این اتاق شومینة گچی زیبایی وجود دارد که مربوط به بنای اولیه نمی باشد. بلکه در جریان تفکیک صورت گرفته در مورد بنای اولیه، اتاق مرکزی نیز، به دو قسمت تقسیم شده و این شومینه در یکی از وجه های آن ساخته شده بود. در جریان مرمت و بازسازی بنا، دیوار کاذب برداشته شد و خود شومینه هم به طور سالم جدا گردید.

 

ب) بخش اندرونی: (طبقات بالا) اندرونی مکانی برای زندگی روزمرة خانواده بوده است. در حقیقت اندرونی متعلق به محارم خانواده بوده است و توسط درب ها و راه های مخصوص به خود از سایر قسمت ها جدا می شده است و لذا نامحرم ها و مهمانان به این قسمت دسترسی نداشته اند.

1- اتاق شاه نشین: قسمت اندرونی نیز دارای یک اتاق شاه نشین مخصوص به خود می باشد. در سقف این اتاق نیز طرح های شمسه و ستاره (البته به نحوی زیباتر) بکار رفته است که تعداد زیادی از قطعات آیینة آن، اصیل می باشد. این اتاق مجهز به یک شومینة زیبا می باشد. اطراف این شومینه با استفاده از آب طلا کاری و رنگ های طبیعی، طرح های تزئینی زیادی ایجاد شده است. فضای بالای این شومینه دو جداره است که مخصوص هدایت دود به بیرون بوده و نیز سوراخ هایی جهت تزریق هوا (به منظور کمک به سوختن بهتر) در پایین شومینه تعبیه شده است.

2- دریچه راه مخفی: در گوشة یکی از اتاق های اندرونی دریچه ای وجود دارد که زیر آن تعدادی پله وجود دارد و به یک نقب طولانی متصل است که راه فرار یا راه مخفی خانه می باشد. در قدیم از طریق این راهها، ساکنان بنا به خانه ها و یا حتی محله های اطراف دسترسی داشته اند و گویا در قدیم خانم ها نیز جهت رفت و آمد به حمام های عمومی از این راه ها استفاده می کرده اند.

3- اتاقک مخفی: در گوشة یکی دیگر از اتاق های بخش اندرونی، دریچه ای وجود دارد که برخلاف قبلی به جایی وصل نیست بلکه به اتاقک کوچک و تاریکی متصل است. حدس های مختلف دربارة کاربری این اتاقک زده می شود که آنچه قویتر می باشد بدین صورت است که محلی جهت نگهداری اشیاء قیمتی و گرانقیمت بوده است. معمار با هوشیاری تمام، مکان مخفی را در طبقات بالا طراحی کرده است در صورتیکه تصور عمومی این است که مکانهای مخفی باید در طبقات پایین و زیر زمین ها باشند.

ج) بخش اندرونی: (طبقات پایین) 1- سرویس های بهداشتی قدیمی: توالت های قدیمی بنا در پشت راه پله های متصل کنندة طبقات ساخته شده اند. در این مکان ها رفت و آمد کم است، دید مستقیم وجود ندارد و بوی بد نیز آزار دهنده نمی باشد. توالت بخش اندرونی پشت راه پلة ابتدایی آن بوده و در کنار آن هم کانال آبی جهت استفاده وجود دارد. جالب است بدانید که در طراحی توالت ها رعایت این نکته الزامی بوده که فاصلة بین توالت تا نزدیکترین اتاق حداقل 7 قدم است. (می دانیم که در مسایل شرعی آمده که پای نجس با هفت قدم راه رفتن روی زمین پاک می شود).

2- سردر راه پلة بخش اندرونی: در این سر در نقوش شمعدان های بلورین گچبری شده است که اشاره به شغل صاحب اولیة بنا دارد. در قدیم مرسوم بوده که شغل بنا داخل گچبری ها و تزئینات منعکس شود تا نوعی تبلیغ و معرفی باشد که از این دست می توان به طرح فرش در خانه طباطبایی ها و طرح سماور و ساعت در خانه بروجردی ها اشاره نمود.

3- حوضخانه: به علت قرار گرفتن شهر کاشان در ناحیه گرم و نیز مجاورت با کویر، معماران و طراحان بناهای قدیمی سعی می کرده اند جهت تعدیل دمای بنا و نیز خنک شدن ساکنین خانه در فصول گرم سال، حداکثر استفاده را از معماری بنمایند که طراحی فضای حوضخانه از جملة این تمهیدات می باشد. حوضخانه به خاطر وجود حوض ها و نهر های آب، کانال های گردش آب از اطراف اتاق های آن، کانال های متصل به بادگیر و مسایل خاص معماری دارای هوایی مطبوعی است که خنکی آن در مقایسه با سایر قسمت های بنا کاملاً محسوس می باشد. از حوضخانه جهت خنک شدن و تفریح در فصول گرم سال استفاده می شده است. نورگیر (پاسیو) مرکزی حوضخانه باعث تامین روشنایی آن می شود و در طرفین آن اتاق های مخصوصی وجود دارد. آب قنات در ابتدا وارد حوضخانه شده و سپس به یکی از اتاق های جنبی هدایت می شود. داخل این اتاق حوض کوچکی وجود دارد که در طرفین این اتاق کانال های عبور آب وجود دارد که باعث خنکی فضای این اتاق می شود. عایق بندی دقیق این کانال ها بسیار جالب است و با توجه به آنکه هر گونه نشتی باعث تخریب پایه ها و طبقات فوقانی می گردد، دقت عمل و شجاعت معمار قابل تحسین می باشد. درب های گره چینی شده (ارسی): درب ها و پنجره های حوضخانه با استفاده از هنر گره چینی ساخته شده اند که در این هنر از چسب و میخ استفاده نمی شود بلکه قطعات چوب به مانند پازل در یکدیگر فرو رفته و طرح های زیبایی را ایجاد می کنند. حوضخانه از لحاظ معماری دارای یک حیاط ویژة دو طبقه است که راه مستقیم و انحصاری به ورودی اصلی خانه دارد.

4- چاه آب: سیستم آبرسانی بنا علاوه بر آب قنات از چاه های آب نیز استفاده می کند. دو حلقه چاه عمیق در بنا وجود دارد که یکی از آن ها جهت ذخیرة آب و دیگری جهت تأمین آب مورد نیاز حوض ها، باغچه ها و سایر قسمت ها می باشد. آب این چاه های عمیق (چندین ده متر) توسط چرخ های مخصوص و توسط نیروی انسانی بالا آورده می شده است. این چرخ ها دارای دو سطل بوده اند که سطل ها در خلاف جهت همدیگر حرکت می کرده اند و آب را در حوضچه های کناری ریخته و سپس توسط کانال های زیر سطحی به سیستم آب رسانی بنا تزریق می کرده اند.

5- حیاط باغ: این حیاط در گذشته دارای حوض های آب و درختان سر سبز بوده که محیط دل گشا و مفرح آن باعث شادی روح اهالی خانه می شده است. به علت آنکه مرمت این حیاط به اتمام نرسیده است هنوز قابل بازدید نمی باشد. نکته قابل توجه در مورد این حیاط مربوط به فرزند صاحب اولیه بنا می شود. ایشان آیت ا... سید محمد علوی بروجردی از علمای مشهور و برجستة معاصر کاشان می باشند. سه حیاط از مجموعه حیاط های پنجگانه در سهم الارث ایشان قرار می گیرد، (حیاط اندرونی – حوضخانه و باغ) که از حیاط حوضخانه به عنوان مکتب خانه و محل تدریس استفاده نموده و حیاط باغ را محل اقامة نماز جماعت خویش قرار می دهند که بدین علت در بین اهالی شهر به سید باغ یا آسید محمد باغ معروف و ملقب می گردند.

6- سرداب بزرگ: بواسطة گرمای هوای مناطق کویری (پس از صرف ناهار) به انسان حالت خواب دست می دهد و لذا در قدیم از سرداب برای استراحت و خنک شدن استفاده می کرده اند. هوای سرداب خنک است ولی این خنکی، مرطوب نیست بلکه مطبوع است و عواملی چون، معماری خاص سرداب، اختلاف سطح زیاد با کوچه، بادگیرها، کانالهای عبور آب از زیر سطوح و نیز پس سرداب های کناری در خنکی هوای آن تأثیر بسزایی دارند. پس سرداب ها، اتاقک های کوچکی هستند که داخل خاک و با استفاده از نوک تیشه حفر می شوند و در بدنة آن هیچگونه مصالحی بکار نمی رود و خنکی زیاد آن موجب می شده که مواد غذایی فاسد شدنی را در پس سرداب نگهداری کنند.

7- رخشویخانه: داخل رخشویخانه، حوض آب و کانال های ورود و خروج آب وجود دارد که از فضا برای شستشوی لباس ها و پارچه های کثیف استفاده می شده است.

8- عبادتگاه: در مجموعه تاریخی عباسیان تقریباً تمامی امکانات لازم برای زندگی روزمره انسان وجود دارد. این بنا حتی مجهز به نوعی مسجد هم می باشد. پس سردابی که در حد فاصل اندرونی و بیرونی قرار گرفته است به عنوان عبادتگاه و خلوتگاه خصوصی بوده که داخل آن توسط گچبری اسماء مقدسه، ادعیه و آیات قرآن تزئین شده است. همچنین در گوشه ای از این پس سرداب، تاریخ «سنة 1252» به چشم می خورد که تنها سند موجود در بنا بوده و سال اتمام ساخت عبادتگاه را مشخص می سازد.

د) بخش بیرونی: (طبقات پایین) 1- آب انبار: به علت آنکه در قدیم، آب قنات جیره بندی بوده و در تمام ساعات شبانه روز دسترسی به آب میسر نبوده است، آب در مخازنی مخصوص ذخیره شده و مورد استفاده قرار می گرفته است. آب انبار مجهز به چاه آب، چرخ چاه و مخزن آب است. آب توسط چرخ چاه در مخزن ذخیره شده، با روش های فیزیکی و شیمیایی خاص، تصفیه گشته و پس از تست سالم بودن، مصرف می شده است. عایق بندی و سیستم خنک سازی آب قابل توجه می باشد.

ه) بخش خدمه: این بخش متعلق به خدمتکاران و مستخدمین بوده و دارای حیاط و راه عبور و مرور جداگانه می باشد. این بخش شامل اتاق های کار خدمه، مطبخ و حیاط خدمه می باشد. 1- مطبخ: مطبخ همان آشپزخانه های قدیمی است که از آن برای تهیة غذا و پخت و پز استفاده می شده است. داخل مطبخ حوض آبی وجود دارد که مجهز به کانال های ورود و خروج آب بوده و از آن برای شستشو استفاده می شده است و ابعاد آن هم برای رعایت حدّ آب کر مناسب می باشد. درون مطبخ، محل های نگهداری ظروف، تنور و اجاق ها به چشم می خورد. همچنین یک مکندة قوی هوا بالای سر تنور و اجاق ها تعبیه گردیده است که نقش یک هود طبیعی را بازی کرده و دود و دَمِ ناشی از پخت غذا را توسط یک کانال مرتفع به فضای بیرون مطبخ منتقل می کند. نور فضای مطبخ توسط نورگیرهایی که به حیاط خدمه راه داشته اند. تأمین می شده که اکنون مسدود گشته اند.

2- حیاط خدمه: این حیاط مکانی برای اقامت، استراحت و کار خدمه بوده و دارای راهی به مطبخ نیز بوده که در حال حاضر بسته می باشد. این حیاط تنها قسمت مجموعه است که تا کنون برای خرید آن توافقی با ورثه صورت نگرفته است و لذا در حال حاضر مسکونی بوده و راه ارتباطی آن با سایر قسمت های مجموعه مسدود می باشد. و) ورودی مجموعه: ورودی مجموعه عباسیان در نوع خود جالب توجه می باشد. پس از ورود از سمت کوچه به داخل بنا از یک سطح شیبدار عبور می کنیم تا به یک هشتی زیبا و سقف برسیم. سطح شیبدار باعث می شود تا تغییر ارتفاع به آهستگی صورت بگیرد. وجود هشتی باعث می شود که دید مستقیم از داخل کوچه به داخل بنا از بین رفته و نوعی حجاب ایجاد شود. مسقف بودن هشتی و نیز سکوهای اطراف آن، خستگی را از تن مسافران و منتظران بیرون از بنا می زداید. این هشتی ابتدایی دارای دو شاخه می باشد راهی به بخش خدمه و راهی به درون بنا. پس از این هشتی و عبور از درب اصلی بنا به یک هشتی کوچکتر می رسیم که آن نیز دو شاخه شده. یکی از شاخه ها به قسمت حیاط حوضخانه و دیگری به سمت داخل بنا می رود. پس از آن دالان شیبدار، پر پیچ و خمی وجود دارد که موسوم به دالان حجاب بوده و وظیفه از بین بردن دید مستقیم به داخل بنا را دارد. با عبور از دالان حجاب به هشتی رو باز بزرگی می رسیم که علاوه بر ورودی، از آن به عنوان اصطبل موقت هم استفاده می شده است. پله های ورودی این هشتی ارتفاع کمی جهت عبور و مرور چهارپایان دارد و در گوشه ای از آن محل هایی برای علوفة حیوانات تعبیه شده است. فضای بام این هشتی مجهز به دیوارهای حجاب بوده و خود هشتی دارای سه درب می باشد که هر درب به قسمت های مختلف بنا متصل است. دربی برای بخش بیرونی، دربی برای بخش اندرونی و دربی برای طبقات پایین. کریاس: پس از ورود به بنا از سمت کوچه، دالانی طویل و نسبتاً پیچ و خم دار وجود دارد که با عبور از آن به ورودی بنا می رسیم. این دالان که موسوم به دالان حجاب می باشد ضمن از بین بردن دید مستقیم به داخل بنا، دارای شیب ملایمی است که به علت طولانی بودن آن، افراد بدون آنکه متوجه شوند، اختلاف ارتفاع زیادی را با سطح کوچه پیدا می کنند. پس از گذشتن از هشتی ابتدایی و نیز دالانی دیگر به هشتی اصلی ورودی بنا می رسیم. در اطراف این هشتی درب های متعددی وجود دارد که هر یک به قسمتی از خانه راه دارد. استفاده دیگری که از این هشتی می شده، بدین صورت بوده که اشخاصی که به صورت موقتی با اهل خانه کار داشته اند، چهار پایان خود را در این قسمت جای می داده اند و به عبارت دیگر، این قسمت، اصطبل موقت بنا بوده است. در گوشة این هشتی ظروف و جایگاههای مربوط به آب و علوفة چهار پایان به چشم می خورد. اتاق آیینه: یکی از مجلل ترین اتاق های این مجموعه است که به دلیل زیبایی خاصش مهمانی های مهم از جمله مراسم عقدهای عروسی نیز در آن صورت می گرفته به همین دلیل به اتاق عروس هم معروف بوده، یکی از شاهکارهای این اتاق پدید آوردن آسمان زیبای کویر به صورت مجازی در شب بوده که این عمل توسط منشورهایی که با ریسمان های ابریشمی به سقف متصل شده اند رخ میداده از دیگر قسمت های مهم این اتاق می توان به گچ بری بسیار ظریف و آیینه کاری های زیبا و درهای اُرسی و در ردیف های بالای آن پنجره های مشبک گچی اشاره کرد.

 

منبع : سید امیرحسین نیکوکار نوش آبادی کی آشیان - سایت جامع گردشگری و میراث فرهنگی کاشان و

سایت کویرها و بیابان های ایران www.persiadesert.com

 این مجموعه در سال 1374 توسط هیأت امنای احیاء و مرمت بافت تاریخی کاشان و با مساعدت مالی وزارت صنایع و معادن خریداری و مرمت گردید. و در سال 1377 به شماره 2020 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.

برای دیدن عکسهای بیشتر از خانه عباسیان اینجا کلیک کنید.

پل طبیعت عباس آباد

سلام

پل طبیعت یک پل سه طبقه پیاده‌رو و غیرخودرویی است که در عباس‌آباد تهران ، نزدیک پارک آب و آتش قرار دارد. این پل که از نمادهای شهر تهران است از عرض بزرگراه مدرس می‌گذرد و بوستان‌های طالقانی در شرق و آب و آتش در غرب را به هم متصل می‌کند. معمار و طراح این پل لیلا عراقیان می‌باشد.

 

در سال ۱۳۸۸ خورشیدی فراخوانی از سوی شرکت نوسازی عباس‌آباد در رسانه‌ها منتشر شد و طراحی این پل در قالب یک مسابقه انجام و عملیات اجرایی آن از اواخر ۶ ماه دوم سال ۱۳۸۹ آغاز گردید. پیش از اینکه مسابقه طراحی پل طبیعت برگزار شود، مهندسان شرکت نوسازی عباس‌آباد  پژوهش‌های اولیه‌ای را درخصوص ویژگی‌های این پل انجام دادند. کارشناسان این شرکت چند مورد مهم را در طراحی این پل مدنظر قرار دادند که اولین اولویت توجه به مسائل محیط‌زیست در طراحی این پل بود. با توجه به اینکه پل طبیعت در نقطه‌ای واقع شده است که تمامی شاهراه‌های پایتخت مانند بزرگراه مدرس، همت، حقانی و رسالت از بالای این پل به خوبی دید دارد، محل جانمایی آن نیز از اهمیت زیادی برخوردار است.

لیلا عراقیان در سال ۱۳۸۷ در مسابقه طراحی پل طبیعت شرکت کرد. در سال ۱۳۸۸ طرحش برگزیده شد. پل طبیعت در سال ۱۳۹۳ خورشیدی افتتاح گردید.

                                                   

طول این پل ۳۰۰ متر بوده و وزن سازه‌اش ۲۰۰۰ تن می‌باشد. پل طبیعت بزرگ‌ترین پل غیرخودرویی ایران محسوب می‌شود. این پل ۷۰۰۰ متر مربع مساحت داشته و عرض پل در نقاط مختلف بین ۶ متر تا ۱۳ متر متغیر است. بدنه اصلی پل بر روی سه‌پایه بنا گردیده و برای ساخت آن ۱۴۰۰۰ قطعه فولادی در ابعاد مختلف در ارتفاع ۴۰ متری زمین برشکاری، سر هم و نصب شده است. برای بنای این پل بیش از ۱۰۲ کیلومتر جوشکاری و ۶۲۰۰ متر مکعب بتن‌ریزی انجام شده است. در طراحی این پل از معماری پل‌های ایرانی مانند پل خواجو الهام گرفته شده و یک سازه با طراحی ارگانیک و شبیه به درخت و کاملاً سازگار با محیط زیست و طبیعت است که نمونه مشابه آن در پارک‌های ملی و طبیعی کشورهای فرانسه، کانادا، هلند، بلژیک، مالزی و استرالیا ساخته شده است. فرم درختی ستونها و انتخاب نام «طبیعت» برای پل، هر دو تاکیدیست بر پیوستگی دو فضای سبز (دوطبیعت) توسط پل .

این پل با توجه به فرایند برشکاری، مونتاژ قطعات، نصب و جوشکاری در کنار بهره‌مندی از سازه‌های فضایی در ارتفاع ۴۰ متری در کل ایران منحصر به فرد است .

برای بنای پل از مصالح مخصوص و لوله‌های ویژه استفاده شده و بالاترین استانداردها و ضریب ایمنی برای آن درنظر گرفته شده و براساس قولی که پیمانکار اجرایی طرح داده پل طبیعت از زمان بهره‌برداری ۱۰۰ سال عمر خواهد کرد و در برابر حوادث و بلایای طبیعی حتی زلزله بالای ۷ ریشتری مقاوم است.

پل طبیعت ۳ طبقه دارد، طبقه اول ۱۴۵۰، طبقه دوم ۲۸۷۰ و طبقه سوم ۵۷۱ مترمربع است. همچنین قرار است در طبقه سوم انواع فضاهای تفریحی از نمایشگاه و کافی‌شاپ گرفته تا گالری و رستوران‌های متنوع به‌عنوان یک مقصد گردشگری جذاب ایجاد گردد. پیش‌بینی فضاهای مکث روی پل و طراحی مبلمان شهری مناسب و هماهنگ با ویژگی‌های این سازه از نکاتی است که در طراحی این پل مدنظر بوده است.

درطول پل فضاهایی با عملکردهای فرهنگی، تفریحی و گردشگری تدارک دیده شده که به عنوان مثال می‌توان به کافی شاپ، رستوران، کافه گالری و همچنین فضای سبز کار شده در پل اشاره کرد که در کنار انحنای بدنه مناظر زیبایی را به دست می‌دهد.

پل طبیعت بخشی از پروژه ساخت ۷ پل عابر پیاده در اراضی عباس‌آباد، شامل پل‌های ابریشم است و در آینده‌ای نه چندان دور می‌توان از آن به عنوان یکی از نقاط برجسته تهران یاد کرد. این پل توسط شرکت سازه‌های پارچه‌ای دیبا طراحی شده است که نظارت بر ساخت آن نیز بر عهده همین شرکت بوده است.

این پل باعث شناخته شدن معمارش، لیلا عراقیان، در سطح بین‌المللی شد. پل طبیعت انتخاب اول مردم و جزو ۵ انتخاب برتر ۳۰۰ معمار برجسته جهان در مسابقه معمار شهری (A+ (architizer awards در سال ۲۰۱۵ شد. پل طبیعت در سال ۱۳۹۲ به‌عنوان سازه برتر فولادی ایران شناخته شد. سال ۱۳۹۳ جایزه بین‌المللی خشت طلایی به پل طبیعت داده شد. سال ۱۳۹۳ پل طبیعت در زمره ۶ پل برتر ایران قرار گرفت .

البته بنا به ادعای سایت تابناک طرح و ایده پل ، از شخص دیگری به نام محمود اسدی ، یکی از کار‌شناسان کنسولی وزارت خارجه بوده است  .

 برای اطلاعات بیشتر اینجا کلیک کنید. 

برای دیدن عکسهای بیشتر از پل طبیعت اینجا کلیک کنید.

کلیسای سن استپانوس در جلفا یا کلیسای استفانوس مقدس

سلام

کلیسای سن استپانوس، یا کلیسای استفانوس مقدس در مرز آذربایجان شرقی با کشور آذربایجان در سه کیلومتری رود ارس و 17 کیلومتری شهر جلفا درون دره ای سرسبز و زیبا به نام قزل وانک (صومعه سرخ) واقع شده است .این کلیسا دومین کلیسای مهم ارامنه ایران است که از نظر اهمیت بعد از قره‌کلیسا قرار می‌گیرد و مورد احترام تمام مسیحیان و تقریبا تمامی ادیان است اما در واقع به شاخه مسیحیان گریگوری (پیروان گریگور روشنگر) که ساکن ارمنستان هستند تعلق دارد. در یک روز از سال هزاران نفر از ارمنیان در این نقطه گردهم می‌آیند تا ضمن زیارت، مراسم و مناسک خاص خود را به‌جای آورند.

این کلیسا در سده نهم میلادی ساخته شده‌است ولی به علت زلزله دچار آسیب‌های جدی شده بود که در دوران صفویه مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. سنت استپانوس برگرفته شده از نام استپانوس ( یا همان استفان در زبان ارمنی) شهید اول راه مسیحیت است و در اغلب کشورهای جهان کلیساهای متعددی با همین نام وجود دارد. همچنین به دلیل متروکه بودن محل، به خارابا کلیسا نیز شهرت دارد.

سنت استپانوس یا سنت استفان اولین شهید راه مسیحیت است که در ۲۶ دسامبر سال ۳۶ میلادی در اورشلیم توسط یهودیان سنگسار شد.

 

درباره تاریخ بنای کلیسا، اظهارات گوناگونی ابراز شده‌است. عده‌ای آن را از بناهای اوائل مسیحیت، می‌دانند برخی چون تاورنیه بنای آن را به دوره صفویه نسبت می‌دهند. در حالی که شیوه معماری بنا، مصالح ساختمانی و تزئینات مفصل و زیبای آن مؤید این مطلب است که کلیسا همانند و هم زمان با کلیساهائی چون طاطائوس در بین قرن چهارم تا ششم هجری (دهم تا دوازدهم میلادی) ساخته شده‌است و سبک معماری آن تلفیقی از شیوه‌های مختلف معماری اورارتو، اشکانی و رومی است که بعد از به وجود آمدن بناهای شگرف سنتاچمیادیزین، طاطائوس و آختامار و سنت استپانوس به شیوه معماری ارمنی شهرت یافت.

این کلیسا در محوطه‌ای محصور از درختان و دره سرسبزی واقع شده و حصار سنگی که بنا را احاطه نموده بارویی است بلند با هفت برج نگهبانی و پنج پشت استوانه‌ای سنگی مانند دژهای مستحکم دوره ساسانی و قرون اولیه اسلام. دروازه این بارو در وسط دیوار غربی تعبیه شده و دارای دری چوبی وآهن کوبی شده‌است. در پایه‌های طرفین و طاق جناغی آن سنگ تراش با حجاری‌های ظریف به‌کار رفته و نقش برجسته‌ای از مریم و کودکی عیسی در پیشانی طاقنمای آن به‌چشم می‌خورد. بر روی دیوارهای خارجی کلیسا، نقش برجسته‌های زیبایی قرار دارد که از جمله آنها می توان سنگسار شدن استپانوس مقدس در ضلع شرقی، مصلوب شدن حضرت مسیح در ضلع غربی و عروج حضرت مسیح را نام برد. این کلیسا دارای سه ساختمان اصلی و مشخص و همچنین قسمتهای فرعی مختلفی است. سه قسمت اصلی عبارتند ار: نماز خانه اصلی، اجاق دانیال، برج ناقوس

 نمازخانه در زمینی به ابعاد ۱۶ در ۲۱ متر بنا شده‌است. در ورودی منبت‌کاری با تزئینات بسیار زیبای آن در وسط ضلع غربی تعبیه شده و از آثار نفیس اوایل دوره قاجاریه و احتمالاَ زمان عباس میرزا السلطنه فرزند فتحعلی‌شاه به‌شماره می‌آید. حجاری پایه‌ها و طاق‌نماها و نیم‌ستون‌ها و زنجیره‌های جوانب و مقرنس‌کاری‌ها و تزئینات طاق سردر به قدری بدیع است که بی شک از شاهکارهای هنر حجاری محسوب می‌شود.

نقش برجسته‌هایی از حواریون و قدیسین و فرشتگان بر پیشانی طاق‌نماهای اضلاع شانزده گانه گریوگنبد که در حقیقت پاطاق گنبد زیبای نمازخانه کلیسا محسوب می‌شود مشاهده می‌گردد، پوشش این گنبد به صورت هرمی با سبک خیاری سی و دو پهلوئی است که بر روی یک پلان ستاره شکل شانزده‌پر قرار دارد. داخل طاق‌نماهای گریوگنبد یک در میان پنجره‌ای تعبیه شده که طاق هلالی تودر توئی دارد و بالاتر از پنجره، تصویر برجسته یکی از حواریون در داخل قابی چهار گوش نمای بیرونی آن را زینت می‌دهد. کتیبه‌ای از سنگ ماسه‌ای سرخ رنگ به‌خط نستعلیق بر بالای در ورودی و زیر طاق مدخل کلیسا به‌چشم می‌خورد که مورخ به سال ۱۲۴۵ هجری قمری مبنی بر خرید قریه دره شام جلفا توسط عباس میرزا ناب السلطنه فرزند فتحعلیشاه از مجبعلی بیگ نخجوانی به مبلغ سیصد تومان و وقف آن به کلیسای سنت استپانوس است.

متن کتیبه:

بسم الله الرّحمن الرّحیم و هو قدیم.

در عصر سلطنت اعلی حضرت قدر قدرت، قضا تؤامان، سکندر حشمت، دارا دربان، نواب اشرف، حضرت نایب السلطنة العلیه، عباس میرزا، ارواحنا فداه که خلف ارشد نامدار جمجاه، ظل الله، فتحعلیشاه قاجار است ابقی الله عمره و سلطنة و ادام الله ملکه که مرحمت بی‌نهایت درباره کمترین دعاگو سرکیس ولد استپان خلیفه جلفای من قراء نخجوان داشت، و گویا که حسن خدمت کمترین در پیشگاه حضور والا جلوه‌گر شده بود، بنابر این قریه دره شام را در تاریخ سنه ۱۲۴۶ به این کمترین که دعاگوی دولت ابد مدت شاهی بودم تیول مرحمت فرمودند که صرف اوجاق دانیال (ع) نمایم و دعاگوی عمر و دولت شاه و شاهزاده و امیرزاده‌ها باشم. در تاریخ سنه ۱۲۴۶ قریه دره شام را از عالیجاه محبعلی بیگ نخجوانی به مبلغ سه صد تومان گرفته، وقف اوجاق دانیال (ع) ساختیم، که هر کس در این مقام مبارک بعد از این خلیفه بوده باشد اولاً به دولت شاه ایران واجب است دعا نماید. ثانیاً لعنت خدا و نفرین رسول بر آن کس شود که این قریه را بفروشد و یا به بیع گذارد وصرف اوجاق ننماید. کتبه علی اشرف نخجوانی سده ۱۲۴۷

فضای داخل کلیسا به صورت صلیب (باسلیکا) می‌باشد که از سه قسمت ایوان نمازخانه و محراب تشکیل شده‌است. ایوان بر روی دو ستون و دو نیم‌ستون قرار گرفته در پشت آن و زیر گنبد اصلی نمازخانه کلیسا واقع شده‌است. گوشه‌های مقرنس پاطاق گنبد دارای تصاویری رنگی است که شیوه نقاش‌های مذهبی قرن ۱۶ و ۱۷ میلادی را به یاد می‌آورد. محراب در جانب شرقی نمازخانه قرار گرفته که ۹۶ سانتیمتر از کف نمازگاه بلندتر است. ازاره محراب از سنگ مرمر است و بالای این ازاره‌ها را هفت طاقنمای جناعی دو طبقه زینت می‌دهد. از جمله تزئینات شگرف درون معبد سه نمازگاه سنگی انفرادی با حجاری‌های زیباست یکی از این نمازگاه‌ها را در وسط محراب قرار داده‌اند و دو تای دیگر در طرفین شمالی و جنوبی و نمازخانه بزرگ و در محاذات همدیگر قرار گرفته‌اند. این نمازگاه‌ها از آثار دوره قاجار به حساب می‌آیند.

 

برج ناقوس بر روی ایوان دو طبقه‌ای متصل به دیوار جنوبی کلیسا قرار گرفته و دارای گنبدی هرمی شکل هشت  ضلعی است که بر روی هشت ستون استوانه‌ای از سنگ سرخ با سرستونهای زیبا استوار گردیده‌است. این برج در زمان عباس میرزا نایب السلطنه مرمت شده‌است .

 پیشانی طاق‌های بین این ستون‌ها که پا طاق گنبد برج محسوب می‌شوند، با نقوش برجسته فرشته، صلیب، ترنج، ستاره و گل هشت پر زینت یافته ودر سطح ایوان برج، قبوری از بزرگان آیین دین مسیح به چشم می‌خورد ودر دیوار ضلع شمالی این برج که بخشی از دیوار جنوبی کلیسا نیز بشمار می‌آید، تصاویر بر جسته‌ای از مریم مقدس و عیسای مسیح مشاهده می‌شود. در صحن این برج، تعدادی قبر به‌چشم می‌خورد که گفته می‌شود متعلق به افراد سرشناس و بزرگ مسیحی است. همچنین گویا ناقوس برج توسط ایتالیایی‌ها برای مرمت برده شده اما برگشت داده نشده‌است.

اجاق دانیال تالاری است متصل به دیوار شمالی کلیسا که ۶ متر عرض و نزدیک به ۲۰ متر طول دارد و به سه  قسمت مساوی تقسیم می‌شود:

 ۱- اجاق دانیال که به وسیله دیوار از تالار جدا شده و به نام دانیال از قدیسین قرن پنجم میلادی معروف است.

۲- تالار اجتماعات در وسط قرار گرفته‌است.
۳- محل غسل تعمید در انتهای شرقی تالار واقع است که در آن سکوی بلندی به چشم می‌خورد که میز سنگی غسل تعمید در وسط آن نهاده شده‌است.

مدرسه مذهبی یا دیری در کنار کلیسا وجود دارد که قدمت آن را به بیش از ۹۰۰ سال پیش نسبت می‌دهند. که در چهار طرف آن اتاقهایی وجود داشته که طبقه فوقانی آن جهت استراحت مسافرین و زائرین و طبقه زیرین محل اصطبل چهار پایان آنان بوده‌است. 

 درباره تاریخ بنای این کلیسا که یکی از شاهکارهای معماری است. مطالب مختلفی نوشته شده‌است. برخی بدون توجه به وقایع تاریخی و تاریخ تطور شیوه‌های معماری بنای آن را تا نخستین سده‌های مسیحیت پیش برده‌اند در حالیکه شیوه بنا و مصالح ساختمانی و تزئینات هنری نشان می‌دهند که بنای این کلیسا همزمان با کلیساهای آختارمار و طاطائوس احداث شده‌است.

صدها سنگ نبشته به زبان ارمنی در داخل و خارج بنا نصب شده‌است که اگر این سنگ نبشته‌ها به زبان فارسی ترجمه گردد بانی و معمار و تاریخ بنای کلیسا حتی قسمتهایی از تاریخ اقوامی که در این سرزمین می‌زیسته‌اند. روشن خواهد شد.

این بنای تاریخی به شماره ۴۲۹ در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردیده و به خاطر قدمت و سابقه تاریخی و مذهبی و شیوه معماری منحصر به فرد آن در سال ۱۳۸۶ همراه با کلیساهای دیگر در استان آذربایجان، در میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.

سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور مجموعه سه کلیسای سنت استپانوس، زور زور و قره کلیسا را به عنوان یک پرونده برای ثبت در فهرست میراث جهانی به یونسکو ارائه داد. در سال ۲۰۰۶ میلادی سه کلیسا برای ثبت در یونسکو پیشنهاد گردید که این کلیسا یکی از آنهاست. مراحل تشکیل پرونده این بنای تاریخی در حال انجام است و روند بازسازی و مرمـّت کلیسا به این منظور انجام شد. همچنین تعمیرات اساسی و گسترده‌ای با حفظ سبک شیوه معماری گذشته آن، با همّت سازمان میراث فرهنگی کشور و با همکاری شورای خلیفه‌گری ارامنه صورت گرفته‌است.

از جمله اقداماتی که در این راستا انجام گرفته می‌توان به تهیه نقشه فتوگرامتری با تمام جزئیـّات آن، تعمیر قسمت‌هایی ازحصار، خاک برداری داخل دیر، تعمیر کلّی پشت بام حجره‌ها و اتاق‌ها و ایجاد شیب مناسب در پشت بام آنها، ترمیم بخشی از دیوارهای فروریخته و تعمیر اساسی پشت‌بام کلیسا و نماز خانه، تعمیرطبقهٔ اوّل و دوم برج ناقوس، پنجره‌های چوبی، آتش دان‌های قدیمی و مانند آن‌ها اشاره کرد. اخیراَ افزون بر کارهای مرمتی فوق جهت استحکام بخشی بنا و آماده‌سازی آن برای بازدید جهانگردان که توسط میراث فرهنگی آذربایجان‌شرقی صورت گرفته‌است، جاده سابق آن نیز به نحو مطلوبی تعریض و آسفالت گردیده‌است.

 در پایان به علاقه مندانی که قصد سفر به این نقطه از کشورمان را دارند باید به اطلاعتان برسانم که این کلیسا علاوه بر قداست ، معماری زیبا و باستانی بودنش ، اطراف کلیسا نیز بسیار سرسبز بوده و حوضچه پرورش ماهی در نزدیکی آن وجود دارد و امکانات رفاهی برای مسافران را دارا می باشد, از سفر به این نقطه از کشورمان خاطره خوبی را برای خود میسازید.

 مطالب فوق برگرفته از سایت ویکی‌پدیا می باشد. 

 علاوه بر کلیسای سن استپانوس شما می توانید از آبشار زیبای آسیاب خرابه دیدن کنید.

برای دیدن عکسهای بیشتر از کلیسای سن استپانوس اینجا کلیک کنید. 

آبشار مصنوعی ولی زیبای آیدوغموش میانه

سلام

یکی از مناطق گردشکری شهرستان میانه مناطق اطراف سد آیدوغموش  است . سد آیدوغموش در فاصله تقریبی  25 کیلومتر در جنوب غربی شهرستان میانه در استان آذربایجان شرقی و شمال غربی ایران قرار دارد. این سد از جریان سطحی رودخانه آیدوغموش که از شاخه های اصلی رودخانه قزل اوزن می باشد با انگیزه بهره گیری از آبهای سطحی ، طراحی شده است. رودخانه قزل اوزن درادامه مسیر خود به رودخانه سفید رود که به دریای خزر می ریزد، می پیوندد. این سد به منظور توسعه و بهبود آبیاری اراضی منطقه طراحی شده است. 

آب جمع آوری شده در پشت این سد  توسط کانال هایی به زمین های اطراف  ،  جهت آبیاری این زمین ها  انتقال داده می شود و  در یکی از دره های فرعی اطراف سد آیدوغموش در یک طبیعت زیبا، آبشار مصنوعی توسط یکی از این  کانال ها  بوجود آمده و منظره ی بی نظیری را پدید آورده است که در سال های اخیر مورد توجه خانواده های میانه ای واقع شده است، این آبشار فصلی بوده و ممکن است به علت بسته بودن کانال های این سد، آبشار قابل مشاهده نباشد .

آب این کانال از بالای صخره ای به ارتفاع حدود 30 الی 40 متری به پایین سرازیر می شود  ، که  باعث به جود آمدن آبشاری زیبا می شود  و در این بین آب در اثر برخورد به صخره ها و تشکیل قطرات ریز  باعث خلق رنگین کمان زیبا می شود . در ضمن آب این ابشار بسیار سرد می باشد و تقریبا قابل شنا کردن نیست ولی بر عکس آن آب دیگری که از کنار آن می گذرد بسیار گرم می باشد .  

محل به هم پیوستن آب آبشار با  آب رود آیدوغموش

برای رفتن به این ابشار باید شما از جاده کنار  ایستگاه راه آهن و مجتمع فولاد به سمت راست  حرکت کنید  و بعد  از طی 22 کیلو متر به جاده خاکی که در سمت راست جاده  که موازی آن  کانال آبی نیز وجود دارد ، می رسید  ( البته قبل از آن یک راه خاکی  و تابلویی به متن پایاب سد آیدوغموش وجود دارد که آن به آبشار نمیرود و شما راه را باید ادامه دهید .) بعد از افتادن در جاده خاکی  و ادامه مسیر در میانه راه شما  به دو راهی میرسید و راه سمت راستی به آبشار ختم می شود . 

عکسهای اطراف آبشار از ماهواره

عکسهای بیشتر از آبشار و مناظر اطراف آن 

از دیگر مناطق گردشگری و دیدنی شهرستان میانه می توان قلعه دختر و پل  دختر را  نام برد . 

شوش دانیال نبی

سلام 

شوش یکی از قدیمی‌ترین سکونتگاه‌های شناخته شدهٔ منطقه‌ است . با وجود اینکه نخستین آثار یک دهکدهٔ مسکونی در آن مربوط به ۷۰۰۰ سال پیش از میلاد هست ولی حفاریهای باستان شناسی نشان می‌دهد که این منطقه در ۹۰۰۰ سال پیش از میلاد محل سکونت کشاورزان بوده و آنها از زندگی خود آثاری بر جای گذاشته‌اند که اکنون به صورت تپه‌های گوناگون باستانی کشف شده‌است. در ۵۰۰۰ سال پیش از میلاد در این مکان مردم در قلعه زندگی می‌کردند و از ۴۰۰۰ سال پیش زندگی در شوش به صورت شهری در آمده‌است و به همین خاطر شهر شوش  جزء  قدیمی ترین شهرهای جهان نام گرفته است. شهر باستانی شوش روزگاری مرکز برخورد دو تمدن مهم بوده، که هریک به سهم خود در دیگری تأثیر داشته‌ است، یکی تمدن میانرودان و دیگری تمدن عیلام . قرار گرفتن این منطقه در شمال خلیج فارس و نیز همسایگی با میانرودان در پیدایش این وضع ویژه تأثیر بسیاری داشته‌ است .

 شهرشوش (مرکز تمدن عیلام)  جزء استان خوزستان  بوده و در  یکصد و پنجاه کیلومتری شرق رود دجله و در منطقه ای ما بین رودهای کرخه و دز قرار دارد. شوش پایتخت سیاسی ایلامی‌ها بوده‌  و قلعه ایلامیها نیز بر  روی تپه‌ای در مرکز شهر شوش واقع بوده که فرانسوی‌ها روی آن قلعه جدیدی احداث نموده‌اند. در کنار آن تپه شاهی قرار دارد که احتمالاً به صورت زیگورات بوده‌است و در نزدیکی آن تپه صنعتگران قرار دارد.شوش در طول تاریخ و قبل از آن دستخوش حوادث گوناگونی بوده است. آشوربانیپال بین سالهای ۴۶۵– ۴۶۰ قبل از میلاد شهر شوش را فتح کرد و آنرا مانند دیگر فتوحات آشوری‌ها با خاک یکسان کرد  ولی در دوره هخامنشیان ،  داریوش اول هخامنشی آن را بازسازی کرده  و کاخ آپادانای خود را در تپه شاهی برپا نمود و بعد از آن شوش شکوه گذشته خویش را باز یافته  و چهار راه شرق وغرب گردیده است . با توجه به اهمیت و موقعیت جغرافیایی و سیاسی خاص شوش بود که راههای بسیاری و به ویژه راه بزرگ موسوم به «راه شاهی» ارتباط این شهر را به نقاط گوناگون جهان برقرار کرد. راه شاهی ، شهر شوش پایتخت سیاسی دولت هخامنشیان را به پاسارگاد، تخت جمشید و دیگر شهرهای امپراتوری، از جمله شهر نامی سارد پایتخت کشور لیدیه پیوند می‌داد. می‌توان گفت اداره سرزمین  پهناور ایران و حفظ امنیت  آن و  انتقال سریع یگان‌های نظامی و گسترش بازرگانی و ترابری و تسهیل در امر مسافرت از مهم‌ترین عوامل ساخت و گسترش شبکه راه‌ها در این دوره بوده‌ است  از سوی دیگر ایجاد راه‌ها و برقراری امنیت و تسهیل و بازرگانی، خود موجب پیوند و آشنایی ملت‌های گوناگون گردید که این امر مایه انتقال فرهنگ‌ها و باورهای گونه‌گون گردید و بسیاری از نظرات فلسفی و باورهای دینی از این راه میان ملتها مبادله شد .  خشایارشا نیز در شوش زندگی می‌کرده‌  است. در زمان اردشیر اول متأسفانه در اثر آتش‌سوزی بزرگی اکثر بناهای شوش از بین رفتند. بقایای این آثار باستانی در قرن بیستم از زیر خاک بیرون آمدند.  قسمت عمده‌ای از آنها در اثر تسطیح دشت خوزستان برای اهداف کشاورزی از بین رفته‌است .  بر طبق تاریخ فتح الفتوح و همچنین تاریخ طبری، اعراب به هنگام فتح شهر شوش بیشتر از ۳۰ هزار نفر را به قتل رساندند و تعداد ۲۰ هزار گاو - اسب، زن و دختر را به غنیمت بردند این شهر تا قرن‌ها بعد از رونق افتاد.

 و جنگ هشت ساله ایران و عراق نیز خسارات زیادی به آثارباستانی وارد کرده‌ است. حفاری‌های غیر مجاز ساکنین دشت و حمله باستان شناسان غربی، باعث شده‌ است قسمت عمده‌ای از این آثار از بین برود یا به موزه‌هایی همچون لوور برسد.

شمال دشت خوزستان که محل ورود سه رود کارون کرخه و دز به این دشت رسوبی و حاصلخیز است محل مناسبی برای استقرار بشر اولیه بوده‌است  که به تازگی با تکثیر نباتات و اهلی کردن حیوانات آشنا شده بود. در ۵۰۰۰ سال پیش از میلاد آنها با احداث آبراه‌ها و سدهایی مشکل آبرسانی را حل نمودند. باستان شناسانی همچون گیرشمن و ژان پرو بقایای ساختمانهای عظیمی را در تپه‌های شوش کشف کردند که نشان از اهمیت این تپه‌ها در منطقه می‌دهد. در کل دشت شوش تپه‌های فراوانی وجود دارد و نشان می‌دهد در پهنه عظیم این دشت اجتماعات فراوان پراکنده کشاورزی وجود داشته‌است که مرکز همه آنها در شوش بوده و همگی از نظر فرهنگ صنعت و نحوه زندگی با هم وحدت داشته‌اند.

 امروزه شهر شوش در شمال استان خوزستان از یادمان‌های تاریخی کهن؛ دیگر آن شکوه و اهمیت دیرین خود را دارا نیست. نامهایی مانند سوس - شوشا- سوسه - سویس و سویز که در بعضی مناطق شمال آفریقا وجود دارد نیز مرتبط با نام شهر شوش است مهاجران ایرانی و عرب که از این منطقه به شمال آفریقا مهاجرت کرده‌اند این نامها را در دوره اسلامی رایج نموده‌اند شهر شوش در دوره قبل از اسلام شهرت بین‌المللی داشته و به همان اندازه شهرت داشته که بابل، کلده، لیدی، نیل و...

 جاذبه‌های گردشگری

1.آرامگاه دانیال نبی 

2. کاخ اردشیر (کاخ شاوور)

3. ایوان کرخه

4.  کاخ آپادنای شوش

5. قلعه شوش

6.رود کرخه

7.بقعه دعبل خزاعی

8. موزه شوش

9. هفت تپه

10.زیگورات چغازنبیل

11.  ویندی پارک شوش یا پارک میراث فرهنگی

آرامگاه دانیال نبی 

 اگر به شهر شوش رفتید ، پیشنهاد من به شما عزیزان اینکه اول ماشینتون را به پارکینگ شبانروزی و رو باز حرم که مابین رودخانه و حرم قرار دارد ، برده  و پارک کنید و بعد از زیارت حرم دانیال نبی و دیدن بازار اطراف آن و دست فروش های کنار رودخانه میتوانید به دیدن تپه باستانی و قلعه آکروپل که فاصله زیادی با حرم نداره بروید.

حضرت دانیال (ع) در حدود قرن هفت پیش از میلاد به همراه یهودیانی که توسط بابلی ها به اسارت گرفته شده بودند به بین النهرین و از آنجا به شوش وارد شد. وی یکی از پیامبران صاحب کتاب بنی اسراییل است. دیدار وی با نبوکد (بخت النصر) پادشاه بابل در روایات آمده است. آرامگاه دانیال نبی(ع) همه ساله شاهد حضور زیارت کنندگانی از سراسر جهان است .

آرامگاه دانیال نبی در ساحل شرقی رودخانه شائور  و  رو به روی تپه ارگ، واقع شده است  او  یکی از پیامبران بنی اسرائیل  بوده که در تورات یک کتاب با دوازده باب به او اختصاص دارد. بقعه شامل دو حیاط است که دور تا دور آنها حجره‌ها و ایوان‌هایی ساخته شده است.  بقعه در انتهای حیاط دوم که بزرگتر و وسیع تر است ساخته شده است. این حیاط از سه طرف دارای اتاق‌هایی است که برای اقامت زوار ساخته شده است. مقبره در ضلع مقابل مربع مستطیل حیاط دوم واقع و دارای مساحت کوچکی است که دور آن را دالانی فرا گرفته است.

در این بقعه ضریحی و در زیر آن مرقدی با سنگ‌های زرد قدیمی بدون نوشته و لوح قرار دارد. در زیر بقعه زیرزمینی به طول و عرض ۳ در ۷ و ارتفاع ۱٫۸۰ واقع است. بنای بارگاه که بر روی زمین واقع می‌باشد اتاقی است که ضریحی آهنین در آن قرار دارد. سقف محوطه بقعه که ضریح در آن قرار دارد آیینه کاری است و دریچه‌های نورگیری بر روی هشت گوش زیر گنبد تعبیه شده است. بدنه گوشواره‌ها و بدنه‌های دیواره اتاق ضریح، گچبری قدیمی دارد که روی آن را رنگ کرده‌اند.

پی‌های بقعه قطور و قدیمی اند. ورودی به محل اتاق ضریح شرقی است و ورودی به حیاط نیز شرقی می‌باشد. هشتی ورودی به بقعه ایوانی است که چهار متر عرض دارد و از دو طرف دو کفش کن بدان راه دارد و آیینه کاری شده است. دو نیم مناره کوتاه در دو طرف در ورودی و دو گلدسته بر فراز جبهه‌های در ورودی بنا شده است. پیشانی هشتی، مناره‌ها، گلدسته‌ها و همچنین سردر و پیشانی و اطراف ورودی حیاط اول با کاشی‌های رنگارنگ بسیار زیبایی کاشی کاری شذه است. پیشانی ضلع شرقی بنای بقعه، کاشیکاری شده و عبارت «افوض امری الی الله و من یتوکل علی‌الله» بر آن نوشته شده است. در سمت چپ جبهه ورودی نیز همین نقش تکرار شده است.

اتاق ضریح به ابعاد ۷ در ۷ متر است. گنبد بارگاه دانیال پیغمبر به صورت کثیر الاضلاعی شش ضلعی در ۲۵ طبقه مضرس است که بر قاعده مدور استوار شده و در سال ۱۳۳۰ هجری قمری دو گلدسته بدان افزوده شده است. گنبد نیز بعد از خرابی گنبد اصلی در سال ۱۲۸۷ هجری قمری به دست «حاج ملا حسین معمار» - پدر معمار سازنده گلدسته ها- ساخته شده است.

 کاخ اردشیر (کاخ شاوور)

در سمت غربی رودخانه شاوور در سال ۱۳۴۷ خورشیدی کاخ جدیدی کشف شد که به سبب همجواری با این رودخانه به همین نام مشهور است. این کاخ دارای تالاری به اندازه ۶/۳۴ *۵/۳۷ متر با ۶۴ ستون است. پایه ستونها از سنگ بوده  و دیوارها از خشت ساخته شده‌اند. این کاخ در ۳۵۰ متری غرب آپادانا واقع است  و توسط   اردشیر دوم  بنا گردید.

 ایوان کرخه

ایوان کرخه آثار شهری از دوره ساسانیان است  . شاپور دوم ساسانی(379-309) در25 کیلومتری غرب شوش  یک شهر جدید شاهی بنا کرده که در متن پهلوی شهرستانهای ایران از این شهر بنام (ایران کردشاپور) نام برده است  یعنی  شهری که شاپور ساخته است و امروزه  آن را  ایوان کرخه گویند.      

این شهر  در سمت راست رود کرخه در جاده دهلران قرار دارد و کامل‌ترین و بزرگ‌ترین شهر مدفون شده ساسانی است. در حال حاضر فقط بخش  اندکی  از  بنا باقی‌ مانده‌  است. به موازات دیوار، بنای بلند ۵۵ متری  وجود دارد که در آن سه اتاق قابل تمیز هستند:در مرکز، یک سرسرای مربع به ضلع ۷مترکه در شمال و جنوب با دو سرسرای مستطیل (۹متر*۱۷متر) همجوار است. در روی دیوار شرقی، تنها دیوار حفاظت شده تا امروز حرکت قوسهای عرضی به عرض ۶۰/۱متر با فاصله ۷۲/۱ تا ۵۸/۱ متر مشهود است. در فاصله بین قوسها، دیوار دارای پنجره‌های باریکی است که پایه آنها اندکی بالاتر از پاکار قوسها است. ساختمان بوسیله آجر به اضلاع ۲۸ تا ۳۲ سانتیمتر با ملات گچ ساخته شده‌است.

پرفسور گیرشمن درسال1950 میلادی در این شهر دست به کاوش زد که بقایای معماری  آن را آشکارتر ساخت.طرح شهر به روش غربی بوده و شهر به شکل مستطیلی است که چهار کیلومتر طول و یک کیلومتر عرض ان است.شهر را باروی مستحکمی در بر گرفته که این بارو با خشت ساخته شده  بود در این شهر آثار دو بنا که به شاپور نسبت داده شده است به دست آمده ،یکی کاخی است که با اجر و ساروج ساخته شده و مرکب از یک تالار چهار گوش که گنبدی آنرا پوشانیده است و در دو بخش جانبی ان با شیوه ای تازه با استفاده از طاق ضربی پوشانده شده بود.سقف آنها را با استفاده از پنج طاق عریض که فضای میان آنها با استفاده طاق های متقاطع پر شده بود ، پوشانده بود.طاقهایی که از دیواری به دیوار دیگر زده شده و برای مقاومت در برابر فشار طاقهای گهواره ای عرضی اختصاص یافته اند.

بنای دیگر کاخ یا کوشک سه ایوانی بود که دیوارهای آن دارای نقاشی دیواری خوب بوده که بر روی طبقه ای از ساروج مخصوص نقاشی کرده اند. ایوان کرخه دارای انواع تاسیسات شهری از جمله کارگاههای بافندگی ابریشم بوده است، که در پرتوی ان پارچه های ابریشمی این شهر به نقاط دور و نزدیک صادر می شده است.

آثار معماری و شهر سازی ایوان کرخه تاثیر زیادی بر معماری ایران و خارج از ایران داشته است.سرزمین های شرقی مسیحی در طول دریای آدریاتیک و مدیترانه تا اسپانیا و همچنین در سوریه و مصر در ساختن کلیساهای بزرگ و عظیم خود از سده ی پنجم تا یازدهم بویژه در ساختن طاقهای گهواره ای صاف و پیوسته از طرح و سبک و سنت معماری کاخهای ساسانی در شهر ایوان کرخه الهام گرفته اند.بنای ایوان کرخه به شماره 47 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

آپادانا ،آکروپل ، شهر شاهی و شهر پیشه وران

محوطه باستانی شوش در شهر شوش، محوطه وسیعی را در برمی‌گیرد، که بناها و سازه‌های معماری بسیار متنوعی پیش از تاریخ تا دوران اسلامی را در خود جای داده است. منطقه باستانی شوش در زمان حفاریهای باستان شناسی برای شناسایی سهل تر به چهار قسمت تقسیم شد که آپادانا در واقع قسمت کاخ آپادانا (به معنی بار عام) پادشاهان هخامنشی است. بر روی تپه های باستانی پی و برخی تندیسها و ستون های کاخ باقیست. آکروپل و شهر شاهی در جوار آپادانا گنجینه ای از تاریخ تمدن بشر را در دل خویش داراست و لایه های تمدنی از دوره ایلامی ، هخامنشی ، پارتی ، ساسانی و دوره اسلامی به خوبی در این قسمت عیان است.

کاخ آپادانای شوش قصر زمستانی شاهان هخامنشی بوده‌است. این کاخ به دستور داریوش بزرگ پادشاه هخامنشی در حدود سال‌های ۵۱۵_۵۲۱ پیش از میلاد در شوش (شهر باستانی) روی آثار و بقایای عیلامی بنا نهاد شد. دیوارهای کاخ از خشت و ستون‌های آن از جنس سنگ است. کاخ داریوش واحدهای مختلفی از جمله تالار بارعام، حرم‌سرا، دروازه و کاخ پذیرایی و همچنین سه حیاط مرکزی دارد. دیوارهای داخلی کاخ با آجر لعابدار منقوش با طرح‌های سپاه جاویدان، شیر بالدار و نقش گل نیلوفر آبی مزین بوده‌اند که بقایای به‌جای‌ماندهٔ آنها در موزه‌های خارجی و داخلی نگهداری می‌شوند.

مساحت تالار یا کاخ آپادانا ۱۰۴۳۴ متر است. این کاخ که بارگاه یا آپادانه نامیده شده توسط اردشیر دوم تجدید بنا شده است. طرح کاخ بنایی کوشک مانند با ۳ ایوان ستوندار در جبهه شمالی، شرقی و غربی آن است. تالار مرکزی با ابعاد ۵۸ در ۵۸ متر است و دارای ۳۶ ستون می‌باشد. ارتفاع ستونها حدوداً ۲۰ متر است و با ستون‌های کله گاوی شکل ساخته شده است. ایوان‌ها هر کدام دارای دو ردیف ستون ۶ تایی می‌باشند. از کلیه مجموعه کاخ ۱۱۰   اتاق و تالار مکشوف گردیده است. شش حیاط که سه تای آنها بسیار بزرگ دور یک محور شرقی و غربی قرار گرفته‌اند، در داخل مجموعه کاخ‌ها وجود داشته‌اند که به وسیله یک راهروی بزرگ به بخش شمالی مربوط می‌گردیده است. سه حیاط کوچکتر در بخش شمالی مجموعه کاخ قرار داشته‌اند. اتاق‌ها و ساختمان‌های مختلف کاخ به وسیله این حیاط‌ها روشنایی گرفته و تهویه می‌شدند. در سال ۱۸۸۰ میلادی، یک گروه از باستان شناسان فرانسوی این کاخ را از دل خاک بیرون کشیدند و ستون‌ها و سرستون‌های کاخ را با اره بریدند و به فرانسه منتقل کردند و امروزه در شوش، فقط چند زیرستون وجود دارد و کاخ به شکل سابقش وجود ندارد. بیش‌تر اشیاء خارج شده، اکنون در موزه لوور نگهداری می‌شوند.

البته الان به لطف فرانسویها از کاخ داریوش چیز زیادی بغیر از یک سر ستون نیمه شکسته نمانده و بقیه اشیا به موزه لور پاریس انتقال داده شده است، ولی بازهم ارزش دیدن دارد .

 قلعه شوش

 قلعهٔ شوش قلعه‌ای است که توسط ژاک دمورگان فرانسوی برای سکونت باستان‌شناسان فرانسوی در نزدیکی آرامگاه دانیال نبی در شوش بر روی تپه‌ای تاریخی بناشده‌است. از مهم‌ترین آثار بدست آمده از این تپه‌ها، می‌توان به مجمسهٔ معروف ملکه ناپیر اسوستون، لیوان مشهور سفالی شوش به رنگ نخودی و نقش بزکوهی و قانون حمورابی اشاره کرد. این قلعه دارای نقشه‌ای قرون‌وسطایی است و توسط فرانسویها با استفاده از نیروی کار ایرانی و نظارت خاندان فیلی که امنیت ساخت را بر عهده داشتند و حاج مصطفی دزفولی ساخته شده است.

 ساخت قلعه با استفاده از آجرهای کاخ داریوش هخامنشی (کاخ آپادانای شوش) و تعدادی از آجرهای منقوش به خط میخی چغازنبیل که ناشی از تخریب قسمتهایی از این بناها بوده انجام شده است. نقشهٔ قلعه ذوزنقه‌شکل است، که قاعدهٔ کوچک آن در سمت شمال واقع شده و دور تا دور آن را راهرویی احاطه کرده و چند ردیف اتاق به سمت حیاط، بر گِرد آن قرار گرفته‌است. برج شمال‌غربی قلعه مربع‌شکل و برج شمال‌شرقی، دایره‌شکل است.

موزه شوش

موزه شوش در سال 1345 در جوار قلعه و محوطه باستانی شوش گشایش یافت. این موزه یکی از مهمترین موزه های اشیای ایران باستان است و آثار با ارزشی از دوره های مختلف تاریخی را داراست.

کاشیکاری و اشیاء بسیار زیبا که آدم را به تعجب و  تفکر میندازه. مجسمه هایی که سه هزار سال پیش ( بدون اغراق ) بهتر و ظریفتر از الان ساخته اند.

داس چند هزار ساله 

رود کرخه

کَرخه نام رودخانه‌ای است در جنوب باختری ایران در استان خوزستان. رودخانه کرخه از شمال به سوی جنوب جریان دارد و پس از گذر از کنار آثار شوش باستان به سوی باختر تغییر مسیر می‌دهد. منطقه کرخه در ۵ کیلومتری غرب جاده ترانزیتی اهواز – شوش بصورت نوار سبز رنگی در حاشیه رودخانه کرخه قرار گرفته است. جنگل کرخه زیستگاه اصلی جانوران زیادی در منطقه خوزستان می‌باشد که مهمترین آنها گوزن زرد است که از گونه‌های نادر ایران وجهان بشمار می‌رود علاوه بر آن گونه‌های جانوری با ارزشی نظیر انواع پرندگان شامل بلبل خرما، لیکو، دراج و... در منطقه زندگی می‌نمایند. از پستانداران با ارزش منطقه رودک عسل خوار و گربه جنگلی را می‌توان نام برد.

البته این رودخانه شاوور است  که از کنار آرامگاه دانیال و وسط  شهر شوش می گذرد. 

بقعه دعبل خزاعی

یکی از بناهای تاریخی و مذهبی شهرستان شوش، آرامگاه دعبل خزاعی است حسن بن علی معروف به دعبل خزاعی که به شاعر اهل بیت مشهور است. گفته می‌شود این شاعر متولد سال ۱۳۴ هجری قمری و هم عصر چهار امام بوده است. نقل  است که امام رضا (ع) پیراهن خویش را به عنوان صله به وی داد.  

 در بخش شمالی شهر باستانی شوش، در قبرستان قدیمی این شهر و در کنار بقعه امامزاده عبدالله بن علی، آرامگاه شخصیتی واقع شده که یکی از چهره‌های بزرگ فرهنگی جهان تشیع در قرون دوم و سوم هجری به شمار می‌رود. شخصیتی که توانست با نبوغ بی نظیر خود، شیعیان را اعتلای بیشتری بخشد. وی در روزگاری می‌زیست که خلفای بنی عباس ظالمانه تمام امور زندگی مردم را در دست داشتند؛ بیش تر این خلفا به سرودن و شنیدن شعر، به ویژه در مدح آن ها اهمیتی وافر می‌دادند. شاعران زیادی در این زمان، با سرودن شعرهایی در مدح ایشان هزاران هزار جایزه و صله دریافت می‌کردند.

هفت‌تپه

بعد از دیدن شوش و دیدنیهای دیگر آن ، اگر قصد دیدن معبد چغازنبیل را داشتید ، در 18 کیلومتری جاده شوش به اهواز یک راه بسمت هفت تپه ( اون دست جاده ) جدا میشود شما میتوانید از بریدگی دور زده و در جاده هفت تپه بیفتید و از محوطه آن و موزه اش دیدن کنید. این محوطه باستانی به مراتب باعث جلب توجه کاوشگران مختلف قرار گرفته‌ است .

محوطه باستانی هَفت‌تَپه حدود 18 کیلومتری جنوب شرقی شهر شوش واقع شده و همان‌طور که از نام آن پیداست از تپه‌های متعددی تشکیل شده‌است. گستردگی این محوطه باستانی به مراتب باعث جلب توجه کاوشگران مختلف قرار گرفته‌است. بررسی‌های سطح الارضی که قبلاً مَک آدامز (Robert McC Adams) در این ناحیه انجام داده بود، گویای این مسئله بودند که این محوطه گسترده باستانی فقط در دوره محدودی مسکونی بوده‌است. در هفت تپه قسمتی از یک دیوار خشتی و طاقی آجری در هنگام تسطیح زمین و راه‌سازی توسط بولدوزرهای طرح نیشکر هفت تپه نمایان گردید.

 این محل توسط هیئت حفاری به عنوان نقطه شروع کار انتخاب شده و با ایجاد شبکه‌ای که دارای خانه‌های ۱۰ × ۱۰ متر بود که عملیات حفاری از این محل به سمت جنوب ادامه پیدا می‌کرد. خاک‌های ناشی از حفاری در قسمت شمال غربیِ محوطه حفاری، در مجاورت تپه‌ای که مجموعه آرامگاه‌ها بر روی آن واقع شده، انباشته شده‌اند. با ادامه کاوش در طول فصل‌های بعدی، ترانشه‌های متعددی به ابعاد ۱۰ ×۱۰ متر حفاری شدند که تعداد آنها مجموعاً حدود ۱۵۰ ترانشه می‌باشد.

 در آرامگاه سکوی بزرگی ایجاد شده که توسط دیوارچه‌های کوتاهی به سه بخش تقسیم می‌شده‌است. در بخش شمالی هفت اسکلت قرار داشته، بخش میانی که کوچکتر از دو بخش دیگر است، بدون اسکلت و بخش جنوبی دارای دو یا سه اسکلت بوده‌است. در پای سکو در جنوبی‌ترین قسمت آرامگاه، مجاور درب ورودی تعداد ده اسکلت بصورتی بی نظم بر روی هم قرار داشتند.

 به این ترتیب مجموعاً حدود ۲۱ یا ۲۲ اسکلت در معبد پیدا شده‌اند. تقسیم بندی سکوی آرامگاه به بخش‌های مختلف خود گواه اینست که این مقبره برای تدفین اشخاص متعددی ساخته شده و احتمالاً یک آرامگاه شاهی نمی‌باشد. وجود اسکلت‌های متعدد بر روی سکو و انباشته کردن اسکلت‌های قدیمی در گوشه آرامگاه نیز این مسئله را تأیید می‌کند. با توجه به اکتشافاتی که در نقاطِ مختلفِ منطقه انجام شده‌است، درب ورودی آرامگاه پس از هر تدفین با سنگ یا آجر بسته و در هنگام تدفین‌های بعدی مجدداً باز می‌شده‌است. مشاهداتی که در هفت تپه شده، نیز حاکی از این مسئله می‌باشد. موزه هفت تپه حاوی تمامی اکتشافات فوق است.

زیگورات چغازنبیل

بعد از دیدن هفت تپه همون راه را ادامه مسیر دهید ، یه خورده جلو تر نزدیک خط راه آهن بسمت راست (موازی آن) بپیچید اولش  یه خورده اش خاکیه ولی ( لااقل زمانی که ما رفتیم خاکی بود  ) بعدش به جاده شوش به شوشتر  میرسید ادامه داده بعد از چند کیلومتر یک راه فرعی آسفالته جدا میشود . همون راه آخرش به معبد چغازنبیل میرسد .

زیگورات نیایشگاهی باستانی است که در زمان ایلام (عیلامی‌ها) و در حدود ۱۲۵۰ سال  پیش از میلاد ساخته شده‌ است. چغازنبیل بخش به‌جامانده از شهر دوراونتش است و در نزدیکی شوش (شهر باستانی) قرار دارد. این سازه در ۱۹۷۹   اولین اثر تاریخی از ایران بود که در فهرست میراث جهانی یونسکو جای گرفت. جامعه بین‌المللی برای آن ارزش استثنائی و جهانی قایل است. خاورشناسان زیگورات شوش را نخستین ساختمان مذهبی ایران می‌دانند. این نیایشگاه توسط اونتاش گال (پیرامون ۱۲۵۰ پ. م)، پادشاه بزرگ ایلام باستان، و برای ستایش ایزد اینشوشیناک، نگهبان شوش (شهر باستانی)، ساخته شده‌است. مکان جغرافیایی زیگورات چغازنبیل در ۴۵ کیلومتری جنوب شوش (شهر باستانی)، در نزدیکی منطقه باستانی هفت‌تپه است. 

«چغازنبیل» که نام باستانی این بنا است، واژه‌ای محلی و مرکب از دو واژه «چُغا» (در زبان لری به معنی «تپه») و زنبیل (به معنی «سبد») است که اشاره‌ای است به مکان معبد که تپه بوده و آن را به زنبیل واژگون تشبیه می‌کردند. اونتاش گال پادشاه ایلام باستان است که دستور ساخت این شهر مذهبی را داده‌ است. برای ستایش ایزد اینشوشیناک، الهه نگهبان شوش (شهر باستانی)، ساخته شده‌است. بلندی آغازین آن ۵۲ متر و ۵ طبقه بوده‌است. امروزه ارتفاع آن ۲۵ متر و تنها ۲ طبقه و نیم از آن باقی مانده‌است. زیربنای چغازنبیل یک مربع ۱۰۵ متر در ۱۰۵ متر است، یعنی دو برابر یک زمین فوتبال.

کشف چغازنبیل

در سال ١٩٣٥ میلادی هنگامی که شرکت نفت ایران و انگلیس در حوالی رود دز به حفاری های نفتی مشغول بود ، یکی از کارمندان نیوزیلندی شرکت به نام «براون» متوجه مجموعه ی عظیمی شبیه تپه شد که در مکانی مرتفع قرار گرفته بود . او از آن مجموعه که در زیر خاک مدفون بود آجری کتیبه دار پیدا کرد . در همان زمان یک گروه باستان شناس در فاصله ی ٣٥ کیلومتری در شوش به کاوش های باستان شناسی مشغول بود . براون آن آجر را نزد گروه برد تا شاید از راز آن تپه پرده بگشایند . این گونه بود که حفاری های نفتی ، نام زیگورات چغازنبیل را در اذهان زنده کرد . بعدها کاوش های باستان شناسی بین سال های ١٩٥١ تا ١٩٦٢ میلادی توسط رومن گیرشمن (Roman Girshman) باستان شناس فرانسوی انجام شد که اطلاعات مفیدی را از دل خاک در مورد چغازنبیل بیرون کشید .

در بین النهرین اعتقاد مردم بر این بود که خدایان متعددی دنیا را کنترل و اداره می کنند و هر شهری را خدایی است که از آن محافظت می کند. مردم در مرکز شهر برای خدایان معبد درست می کردند تا در آن زندگی کنند که گاه به شکل زیگورات بود . معابد کوچک تری هم ساخته می شد تا مردم هدایا و پیشکش های خود را تقدیم خدایان کنند . زیگورات (Ziqqurat) ساختمانی هرمی شکل بود که در چند طبقه ساخته می شد و با پلکان های متعدد به طبقات بالا می رسید . زیگورات ها در بین النهرین قدمتی چندهزارساله دارند که در فاصله ی سال های ٢٢٠٠ تا ٥٥٠ قبل از میلاد ساخته شده اند .

درمورد فلسفه ی وجودی زیگورات ها سه نظریه عنوان شده است : اول ، آن ها برای مصون نگه داشتن گندم از سیلاب بهاری ساخته می شدند . دوم ، این زیگورات های سترگ تقلیدی از کوه های مقدس دورتادور فلات ایران بود . بنابراین اگرچه پیدایش این بناها در خاک بین النهرین بود لیکن الهام بخش آن ها ایران و معنای آن ها از این سرزمین گرفته شده بود . بنابر نظریه ی سوم که البته معروف ترین قول است ، زیگورات نردبان صعود به آسمان بوده است . پس از چندهزار سال هنوز هم تعدادی از این زیگورات ها یافت می شود ، به عنوان مثال زیگورات اور (Ur ziqqurat) در جنوب بین النهرین و زیگورات چغازنبیل در ایران ، زیگورات اور که ٢١١٠ سال قبل از میلاد ساخته شده قدیمی ترین و زیگورات چغازنبیل بزرگ ترین زیگورات جهان هستند . محدوده ی حکومت ایلامی ها خوزستان ، لرستان ، پشت کوه و کوه های بختیاری بود که از غرب به دجله ، از شرق به قسمتی از پارس ، از شمال به راه بابل و همدان و از جنوب به خلیج فارس محدود می شد و پایتخت آن شهر باستانی شوش بود .

با به حکومت رسیدن اونتاش نپیریشا (Untash Napirisha) در قرن ١٣ قبل از میلاد (١٣٤٠–١٣٠٠ قبل از میلاد) ، چغازنبیل به عنوان پایتخت مذهبی و سیاسی ایلامی ها در نزدیکی رود دز ساخته شد و دوراونتاش (Dur Untash) نامیده شد . دوراونتاش به معنای قلعه ی اونتاش است . در بعضی از متون به خط میخی این شهر ال اونتاش (Ul Untash) ذکر شده که به معنی شهر اونتاش است .

این شهر از سه حصار تودرتوی خشتی تشکیل شده و دروازه ی اصلی آن بر روی حصار بزرگ در ضلع شرقی قرار دارد . در حد فاصل حصار اول و دوم کاخ های شاهی و آرامگاه های سلاطین ایلام قرار دارند . در بین حصار دوم و سوم بقایای تصفیه خانه ی آب دیده می شود که جزو قدیمی ترین تأسیسات آب رسانی به شمار می رود . آب آن از رودخانه ی کرخه در فاصله ی چهل و پنج کیلومتری از طریق کانالی تأمین می شد . در مرکز حصار سوم معبد اصلی (زیگورات) قرار دارد .

تصویر بنیان گذار چغازنبیل اونتاش نپیریشا بر روی سنگ همراه با مجسمه ی مفرغی همسرش ملکه نپیراسو (Napirasu) هم اکنون در موزه ی لوور پاریس نگه داری می شوند . مجسمه ی ملکه ، وی را در حال عبادت در برابر خدایان نشان می دهد . هم چنین بر روی دامن ملکه نام وی به همراه چند دعا به خط میخی درج شده است .

زیگورات چغازنبیل

زیگورات چغازنبیل معبد اصلی (زیگورات) مربعی به ضلع ١٠٥ متر است که اضلاع آن در جهات اصلی شرقی ، غربی و شمالی و جنوبی واقع شده اند . اصل این معبد با به کارگیری میلیون ها آجر و در پنج طبقه به ارتفاع ٥٢ متر ساخته شده بود که در حال حاضر تنها دو طبقه از آن باقی مانده است . به غیر از طبقه ی اول و پنجم، تمامی طبقات از خشت پر شده بودند . طبقه ی پنجم که مرتفع ترین طبقه محسوب می شد و تنها کاهن ها و خانواده ی شاهی اجازه ی ورود به آن طبقه را داشتند ، جای گاه قراردادن خدای اینشوشینک (god Inshushinak) یا خدای خاص شهر شوش بود . در حقیقت اونتاش ، پادشاه ایلامی ، این بنا را برای اینشوشینک ساخت . ایلامی ها معتقد بودند که هنگام غروب ، خدایشان از آخرین طبقه ی زیگورات به آسمان پرواز می کند و روز بعد باز می گردد .

بر روی دیوارهای معبد آجرهایی به خط میخی مشاهده می شود که همگی دارای متنی یکسان هستند و بیان گر نام پادشاه و هدف او از ساخت این معبد است : «من اونتاش ، پسر هوبانومنا ، شاه انزان و شوش هستم . پس از آن که مصالح ساختمانی را به دست آوردم ، من در این جا شهر اونتاش و حریم مقدس را برپا نمودم و آن را در یک دیوار خارجی و یک دیوار داخلی محصور کردم . من معبد بلندی ساختم که شبیه آن چه شاهان پیش ساخته اند نبود و آن را به خدای اینشوشینک مقدس وقف کردم . باشد که ساختمان و زحمت من موقوفه ی ایشان شود و لطف و عدل اینشنوشینک در این جا برقرار بماند .»

 

در اطراف معبد و بر روی کف اصلی دو سکوی مدور بریده مشاهده می شود که نظرات مختلفی در مورد آن ها ابراز شده ، برخی آن ها را قربانگاه و برخی دیگر مربوط به ستاره شناسی و ساعت خورشیدی دانسته اند .

همچنین در حیاط آن جای پای کودک احتمالا بازیگوش آن زمان روی موزائیک حیاط معبد نقش بسته است.

یکی از موارد جالب معبد کانال کشی دقیق انتقال آب از طبقات بالا به پایین به طوریکه در آن طبقات نفوذ نکند تا باعث خرابی معبد نشود. 

در موزه ی لوور پاریس میزی موسوم به میز قربانی (Sacrificial Table) از جنس برنز موجود است که به احتمال زیاد متعلق به این جایگاه است . دورتادور میز قربانی دو مار و پنج زن دیده می شوند . اندازه ، دقت و ظرافت بالای به کاررفته در ساخت این میز حکایت از مهارت فراوان فلزکاران دوره ی ایلامی دارد .

http://dir.wikipg.com/

آبرسانی به چغازنبیل یکی از شگفتیهای این معبد است. رود دز از نزدیکی چغازنبیل میگذرد ولی به دلیل اینکه این رود سطح دشت را فرسایش داده و بستر رودخانه در سطح پایینتری از سطح دشت است - در برخی مکانها 60 متر پایین تر - امکان استفاده از آب این رود برای اهالی منطقه نبوده است.

بنابراین شاه ایلامی اونتاش ناپیریشا دستور به ساخت کانالی به طول 45 کیلومتر میدهد تا آب رود کرخه را که هم سطح زمین چغازنبیل بوده‌، به چغازنبیل برسانند. این آب پس از اینکه از هفت تپه عبور میکند به چغازنبیل میرسد ولی به دلیل اینکه آب کرخه پس از گذر از دشت خوزستان گل آلود است آب را در حوضچه های ته نشینی بزرگ و کوچکی می ریخته اند و با گذر از تنبوشه ها و استفاده از قوانین منسوب به فیثاغورث، تصفیه کرده و گل آنرا جدا میکردند! شاید این یکی از قدیمی ترین تصفیه خانه های آب جهان باشد.

خبرگزاری میراث‌فرهنگی ـ گروه میراث‌فرهنگی ـ اختلاف‌نظر کارشناسان در رابطه با کاربرد تصفیه‌خانه چغازنبیل باعث تعویق اجرای پروژه مرمت نهایی این سازه شد. این‌ در حالی‌ است که با وجود پیگیری مسئول پایگاه چغازنبیل و هفت‌تپه درخصوص اجرای طرح نهایی مرمت، رطوبت قسمتی از دیواره‌ها مشاهده شده است. در این باره مدیر پایگاه چغازنبیل به فاز دوم مرمت اشاره کرد که اجرای آن موجب رفع مشکلاتی چون رطوبت تصفیه‌خانه می شود. هرچند که گفته می شود که این سازه توسط ایلامیها و به گونه ای ساخته شده که آب هیچ آسیبی به آن نمی رساند چراکه استفاده از ملات قیر طبیعی بین آجرها، مانع رطوبت و نم زدگی می شود. به‌گزارش CHN، با توجه به نظریه گریشمن مبنی بر اینکه محوطه پشت چغازنبیل تصفیه خانه بوده و باستان‌شناسان هم با این‌ نظریه درحالی موافق هستند که برخی از کارشناسان معتقدند این سازه در واقع محلی برای دفع آب‌های سطحی معبد محسوب می‌شده درحال‌حاضر اختلاف‌نظرهای باستان‌شناسان باعث شده پروژه نهایی مرمت سازه به‌تعویق افتد.

«مظفر فرهادپور» مدیر پایگاه میراث جهانی چغازنبیل و هفت‌تپه در رابطه با نم‌زدگی و ریزش بخشی از تصفیه‌خانه چغازنبیل به CHN اینطور می‌گوید: با پشت سر گذاشتن ذیقورات و صحن‌های اطراف آن، در بخش غربی شهر دورانتاش (محوطه باستانی چغازنبیل) به ساختاری آجری می‌رسیم که احتمالاً برای دفع آب‌های سیل‌آسای باران ایجاد شده است. این ساختار آجری از نُه آبراه تشکیل شده که در زیر حصار قرار داشتند و آب‌های زاید را از قسمت درونی به خارج هدایت می‌کردند. تمام این ساختار از آجر با ملات قیر و گچ ساخته شده تا در برابر آب مـقاوم بـاشد. این سازه در گذشته به تصفیه‌خانه معروف بوده است.

 

وی‌افزود: پایگاه چغازنبیل و هفت‌تپه در سال 79 بدلیل اهمیت این سازه و با توجه به شرایط خاص این اثر، برنامه ویژه‌ای جهت مرمت، استحکام بخشی و پاکسازی رسوبات آن به شکلی که مورد تایید کارشناسان یونسکو باشد انجام گرفت. پس از آن نیز این اثر نه تنها به حال خود رها نشده بلکه به صورت مستمر و دائم مانند کل محوطه باستانی چغازنبیل و ساختارهای واقع در پیرامون آن، زیر پوشش برنامه پایش و مونیتورینگ قرار دارد تا در صورت بروز مشکل سریعاً اقدامات پیشگیرانه انجام شود.

به‌گفته مدیر پایگاه چغازنبیل و هفت‌تپه، از آنجایی که دو نظر متفاوت راجع به کاربرد تصفیه‌خانه چغازنبیل وجود دارد لازم است نظر نهایی از سوی کارشناسان تایید و تصویب شود تا مرمت نهایی این سازه آغاز شود. از سال گذشته نیز پایگاه میراث جهانی چغازنبیل و هفت‌تپه با مشارکت گنجینه آب خوزستان (سازمان آب و برق خوزستان) با توجه به اهمیت سازه دفع آب (مخزن) و با هدف شناخت هر چه بهتر این اثر، چند برنامه مطالعاتی را در دستور کار قرار داد. این برنامه‌ها توسط یک گروه پژوهشی متشکل از معمار و مستندنگار، باستان‌شناس، مرمت‌گر، زمین‌شناس، مهندس ژئوفیزیک، آب‌شناس و . . . در حال انجام بوده و از چند ماه پیش آغاز شده است.

برنامه مطالعاتی در نظر گرفته شده برای سازه تصفیه‌خانه، شامل مستندسازی دقیق از جمله لیزر اسکن مخزن آب، فتوگرامتری و ترسیم آجر به آجر، مطالعات دقیق باستان‌شناسی و ژئوفیزیک با هدف شناسایی ساختارهایی احتمالاً مشابه بر روی حصار بیرونی جهت مشخص شدن یکی از دو فرضیه، مطالعات هیدرولوژی، مطالعات آبخیزداری با هدف شناسایی و کنترل مسیل‌های ایجاد شده در محوطه و منطقه پیرامون آن، مستندسازی و مطالعات مربوط به ثبت وضعیت کنونی اثر و طرح نهایی مرمت است. به‌ اعتقاد فرهاد‌پور تاکنون مطالعات درخصوص نظریه تخلیه‌ آب‌های سطحی  به‌ بیرون  از شهر بوده که البته این‌ سازه جوابگوی میزان آب‌ شهر نیست. اما در نهایت شیوه مرمت نهایی اثر هنوز مشخص نشده و بستگی به آنالیزهای کارشناسان دارد با این حال برنامه پایش و مونیتوریگ چغازنبیل و سازه‌های مربوط به آن مرتب در حال انجام است.

وی همچنین رطوبت تصفیه‌خانه را کاملا طبیعی دانست و گفت: رطوبت در تمامی بناها وجود دارد این‌درحالی است که در زیر این سازه آب در جریان است با این حال به محض آنکه طرح نهایی پروژه مرمت به‌دست ما برسد این مشکل  به سرعت مرتفع می شود. در حال حاضر بر اساس برنامه تنظیم شده، مطالعات اولیه، لیزر اسکن و مستندنگاری مخزن آب انجام شده است. همچنین عملیات ژئوفیزیک حصار بیرونی به طول 4 کیلومتر به منظور شناسایی ساختارهایی مشابه سازه دفع آب انجام شد. در چند ماه آینده پس از تهیه و تایید طرح مرمت این سازه، برنامه مرمت نهایی آن انجام می‌شود.

  آرامگاه  شاهان نیز در نزدیکی   و بیرون محوطه  ی معبد قرار دارد.

 پس از بازدید از چنین مکانهایی میزان حس تعجب و تحسین از این همه نبوغ و شگفتی قابل وصف نیست و باید خودتان تجربه کنید.

تپه جوی در شمال تپه جعفرآباد، تپه بند بال، بوهلان و تپه معروف آکروپل شوش از تپه‌های معروف پیش از تاریخ منطقه شوش هستند که آثار متعددی در آنها پیدا شده‌است و به دوره سوزیانا تعلق دارند و در این تپه‌ها آدمیان در روستاها ساکن شده‌اند و در این منطقه تپه‌های باستانی بسیاری دیده می‌شود و آنهایی که نام برده شدند معروف‌ترین هستند. شوش بخشی از کشور ایران است که اولین آثار شهرنشینی و تجارت در آن ظهور کرده‌است و انسان در نه هزار سال پ م در این منطقه کشاورزی می‌کرده‌است. در این منطقه پیشرفت خانه سازی و تشکیل خانواده همزمان با بین‌النهرین صورت گرفته‌است. از هزاره چهارم پ م از شوش کوزه‌های دراز باریک به دست آمده‌است. اوایل هزاره سوم پ م بر لوح‌های گلی خط تصویری نوشته شده‌ است که کلید واژه آن هنوز رمز گشایی نشده‌اند. این لوحها برای مصارف تجاری ساخته شده‌ است. در این دوره تاریخی ایلامی‌ها در شوش قدرت گرفته‌اند.